Yerin adı: Tokat'ta Yaşmeydan Mahallesinde bulunur.
Yapım Tarihi: H.708 / M.1288
Kitabe: Yapının kapı üzerindeki inşa kitabesi günümüze ulaşmış olmakla beraber, okunabilir durumdadır.
Vakfiye: H. 984 / M.1576 tarihli Defter_i Evkâf_ı Rûm’da “Vezir Hankâhı” adıyla bir vakıf kaydı bulunmaktadır.
Kurucu: Ebû Şems bin el-Hüseyin
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Yapı Osmanlılar döneminde Vezir Ahmet Paşa tarafından esaslı bir biçimde onartıldığı için kayıtlara Ahmet Paşa Mescit ve Türbesi olarak geçmiştir. 1988 yılında Tokat Belediyesi tarafından onartılan yapı bugünkü haliyle özgün mimarisinden hiçbir iz taşımamaktadır.
Plan: Bugünkü haliyle ana yapı kütlesi 12.25x12.80 m. ölçülerinde kareye yakın bir plan kuruluşuna sahiptir ve doğu yönünde 5.30 m. kadar devam eden ancak subasman seviyesinde bırakılmış bir bölüm vardır. Ana yapı kütlesi kubbeli bir sofa, güney yönünde sofaya büyük bir kemerle bağlanan eyvan ve batı kanadında biri kubbe ile örtülü türbe olmak üzere iki mekân yer alır. Yapıyla ilgili bazı eski planlarda doğu yönünde de batı kanadına simetrik iki oda bulunmakla beraber 19. yüzyıla ait resimlerde yapının güney-doğu köşesinde bir mekân olmadığı görülür. Yapının iç mekânı 1987-1988 yıllarındaki onarım sonrasında bütün özgünlüğünü yitirmiştir.
Üçboyutlu Özellik:Yapıya kuzey cephesindeki basık yay kemerli kapıdan girilir. Aynı cephede kapı açıklığının üstünde inşa kitabesi yer almaktadır. İnşa kitabesinin üstünde de kemerli bir pencere açıklığı görülür. Bugünkü haliyle yapının batı cephesinde türbeye açılan dikdörtgen, söveli tek pencere yer alırken, doğu cephesi tamamen sağırdır. Güney cephede ise biri eyvana, diğeri türbeye açılan iki pencere açıklığı bulunmaktadır. Türbeye açılan pencere açıklığının üstünde bir de mazgal açıklık vardır.
Malzeme: Yapının ana beden duvarlarında moloz taş kullanılmıştır.
Süsleme: Yapı, bugünkü haliyle herhangi bir süsleme ögesi barındırmamaktadır.
Tarihlendirme: Yapı, kapı kitabesine göre Gıyaseddin Mesud b. İzzeddîn Keykavus’un birinci hükümeti sırasında H.708 / M.1288 yılında inşa edilmiştir.
Değerlendirme: Ebu Şems Hankâhı Selçuklu dönemine ait önemli bir tarikat yapısı olmakla beraber özgün plan ve mimarisini bütünüyle kaybetmiştir.
Kaynakça: Uzunçarşılı, İ.Hakkı : Kitabeler, İstanbul 1927.
Emir, Sedat : Erken Osmanlı Mimarlığında Çok İşlevli Yapılar : Kentsel Kolonizasyon Yapıları Olarak Zaviyeler I, İzmir 1994.