Yerin adı: Alanya Büyük Hasbahçe mahallesinde, Dibek Beleni’nin güneyinde yer alır.
Yapım Tarihi: 13.yüzyılın ilk yarısı
Kitabe: Bilinmiyor.
Vakfiye: Bilinmiyor.
Kurucu: Kesin bir yazılı kayıt bulunmamasına rağmen Anonim Selçukname’deki kaydı dikkate alarak yapının banisi olarak araştırmacılar I. Alâeddin Keykubad’ı ön plana çıkarırlar.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Hasbahçe’de çeşmenin doğusundaki binanın üst kısmı son kullanıcıları tarafından demir parmaklıklarla çevrilmiş ve balkon olarak kullanılmaktadır. Diğer yapılar ise harap bir vaziyette olup kullanılmamaktadır. Hasbahçe’yi çevreleyen avlu duvarı harap olmakla birlikte diğer köşk yapılarını kuşatan avlu duvarlarına kıyasla çok daha iyi durumdadır.
Plan: Hasbahçedeki yapı grubunun merkezinde günümüzde de kullanılan çeşme yer alır. Çeşmenin güneydoğusunda içerisinde su bulunan sarnıç bulunur. Sarnıcın doğusunda dikdörtgen planlı son kullanıcıları tarafından balkona dönüştürülen bina yer alır. Doğu-batı yönlerinde gelişim gösteren binanın girişi batı cephede yer alır. Girişten, sivri beşik tonoz örtülü, güney cephedeki tek mazgal pencere ile aydınlatılan mekâna doğu yönünde dikdörtgen planlı başka bir mekân birimi bitişik olarak yer alır. İki mekân arasında geçişi sağlayan kapı açıklığı ve batı cephede yer alan kapı açıklığı günümüzde örülerek kapatılmıştır. Hasbahçede diğer yapılara göre çok daha iyi durumda olan diğer yapı da Köşk Binası olarak belirtilen kare planlı bina kalıntısıdır.
Sarnıcın doğusundaki dikdörtgen planlı ve günümüzde balkon olarak kullanılan yapının iç mekânına dair izler oldukça tahrip olmuştur. Diğer taraftan kara planlı Köşk Binası olarak belirtilen yapının iç mekânında döşemeye ait izler görülebilir.
Üçboyutlu Özellik: Dikdörtgen planlı, iki mekan biriminden oluşan mekanın üç cephesi sağır tutulmuştur. Batı cephede, daha önceki köşk yapılarında karşılaşılan zig-zag fresk süslemeler kötü durumdadır.
Malzeme: İlk yapıda moloz taş yığma tekniği ile örülmüştür. Köşk binası olarak belirtilen ikinci yapıda ise beden duvarları çift cidarlıdır. İçte tuğla dışta ise moloz taş örgü kullanılmıştır.
Süsleme: Yapılarda görülen tek süsleme unsuru kırmızı ve beyaz renkteki zig-zag motiflerdir.
Tarihlendirme: Hasbahçe köşk sitesinde mevcut olan yapı kalıntılarının hiç birinde kitabeye rastlanmamıştır. Alanya’daki diğer köşk yapılarından farklılık arz eden çok geniş bir araziye içerisinde kurulan Hasbahçe’nin farklı yapılardan meydana gelmesi ve yüksek bir avlu duvarı ile çevrelenmesi bu kompleksin bir sultana ait olduğuna işaret etmektedir. Anonim Selçukname’de Alanya’nın 1221’de ele geçirilmesi sonrasında I. Alâeddin Keykubad’ın Alanya Kalesi’nde ve ovada birtakım yapıların inşa ettirilmesini belirten bir kayıt bulunmaktadır. Araştırmacılar bu kaydı dikkate alarak Hasbahçe kompleksinin bu inşa faaliyeti sırasında ortaya çıktığını belirtirler.
Değerlendirme: Geniş bir arazi üzerine kurulan Hasbahçe yapı topluğunun bulunduğu arazi üzerinde daha başka yapılar da bulunmaktadır. Buradaki yapıların niteliğinin ortaya çıkartılması için arkeolojik bir kazıya ihtiyaç duyulmaktadır. Hasbahçenin sahip olduğu yapılar, kurulduğu alanın genişliği ve yüksek bir avlu duvarı ile çevrelenmesi baninin bir sultan olduğuna işaret etmektedir.
Kaynakça: KARAMUT, İsmail-TÜRKMEN, Seher ve Diğerleri; Kültür Envanteri (Alanya), T.C. Antalya Valiliği, Antalya, 2003.
KONYALI, İbrahim Hakkı, Alanya (Alâiyye), İstanbul, 1946.
REDFORD, Scott; Anadolu Selçuklu Bahçeleri, (çev: Serdar Alper), Eren Yay., İstanbul, 2008.
YAVAŞ, Alptekin; Ortaçağ Konut Mimarisi Üzerine Bir Araştırma: Anadolu Selçuklu Köşkleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2000.