Yerin adı: Türbe, Antalya şehir merkezinde bulunan Çaybaşı mahallesinde yer almaktadır.
Yapım Tarihi: H. 636 / M. 1238–39 tarihinde inşa edilmiştir.
Kitabe: Türbe girişinin iki yanında sivri kemerli sathi bir niş içerisinde iki kitabeye yer verilmiştir. Selçuklu sülüs hattı ile Arapça yazılan kitabelerden, girişin sağında olan ayet kitabesi diğeri ise yapının inşa kitabesidir.
Türbenin ziyaretgah girişinin sağındaki ayet kitabesi;
Tevbe Suresi/18 Ayet.
Türbenin ziyaretgah girişinin solundaki inşa kitabesi;
“Allah
Teberre’a bi imareti hazihi’l-türbeti
El-Abdeynu’z-za’ifeynü’l-muhtaceyn ila
Rahmet-i’l-İlahi te’ala… ve ehuhu
…bin Abdullah fi sene site selasine ve site mi’e 636”.
“Bu türbeyi Allah’ın rahmetine muhtaç zayıf kullardan (Türkeri Ez Zevvak?) ve kardeşi (Urum Eri ?) bin Abdullah 636 senesinde Allah için bağışladılar”
Vakfiye: Yapıya ait vakfiye bulunamamıştır.
Kurucu: Türbenin inşa kitabesinde isimleri tam okunamayan iki kardeşin, Türkeri Ez Zevvak ? ve kardeşi Urum Eri? bin Abdullah, bu binayı muhtemelen Şeyh Şücaeddin adındaki bir şeyh için yaptırdığı kabul edilebilir.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Günümüzde belirli gün ve gecelerde ziyarete açılan yapı genel olarak kapalı tutulmaktadır. 1969 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore ettirilen yapı, iyi durumdadır. Günümüzde yapının bazı değişiklikler meydana gelmiştir. Yapının kubbesindeki orijinal örtü kiremitle örtü ile değiştirilmiştir. Cenazelik katının döşemeleri orijinalliğini korurken, ziyaretgah katının döşemeleri yok olmuş ve yerine beton dökülmüştür. Yapının giriş cephesinde bulunan sundurma, iki kitabenin günümüzde okunmasına imkan vermemektedir.
Plan: Cenazelik ve ziyaretgâh katlarına sahip yapı, kubbe ile örtülü kare bir plana sahiptir. Ziyaretgâh katına girişi sağlayan kapı açıklığı kuzey cephenin ekseninde yer alır. Ziyaretgâh katında yer alan mihrap girişle aynı eksen üzerinde yer alır. Doğu, batı ve güneyde yer alan altı pencere bu bölümü aydınlatır. Türbenin cenazelik katına girişi sağlayan açıklık, ziyaretgâhınki ile aynı yönde yer alır. Sivri kemerli beşik tonozla örtülü mekânın sadece güneyinde bir mazgal pencere bulunur.
Doğu, batı ve güneyde basit dikdörtgen pencerelerle aydınlatılan iç mekan sade bir görünüme sahiptir. Kesme taşla kaplanmış yüzeylerde mihrap haricinde dikkate değer bir unsur görülmez. Kare mekanı örten kubbe dört sivri kemerli tromp üzerine oturmaktadır. Ziyaretgah orijinal döşemelerine sahip olmayıp betonla kaplanmıştır. Cenazelik katı da ziyaretgah katı gibi sade olmakla birlikte orijinal döşemesine sahiptir. Cenazelikte bulunan sandukanın dikkat çeken tek yönü şahidesinde kullanılan devşirme sütun başlığının kavuk gibi işlenmesidir. Ziyaretgah katının tonoz örtüsünde muntazam kesme taş kullanılmışken diğer yerlerde moloz taş tercih edilmiştir.
Üçboyutlu Özellik: Sade bir görünüme sahip cephelerde farklı bir unsura rastlanmaz. Kuzey cephede basık kemerli kapının iki yanında yüzeysel nişler içerisinde yer alan ayet ve inşa kitabesi yer alır. İç mekanı örten kubbe, kiremitle kaplı yüksek bir çatı ile örtülmüştür.
Malzeme: Yapıda düzgün kesme taş ve moloz taş kullanılmıştır. Günümüzde kubbenin malzemesi görülmese de tuğla tercih edilmiş olmalıdır.
Süsleme:
Tarihlendirme: Mevcut inşa kitabesi sayesinde, yapının hangi tarihte inşa edildiği bilinmektedir.
Değerlendirme: Antalya’da bulunan türbe sahip olduğu mimari kurgu ile farklı bir tasarımın ürünüdür. Süsleme açısından sade olsa da yapının taş kaplamasında görülen işçilikle dikkat çeker.
Kaynakça: ERTEM, S.Fikri; Antalya Vilayeti Tarihi, İstanbul, 1940.
ÖNKAL, Hakkı, Anadolu Selçuklu Türbeleri, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara, 1996.