Yerin adı: Afyon Kalesi’nin batısında yer alan yapı, şehrin dış mahalleleri arasında bulunur.
Yapım Tarihi: 13. yüzyıl
Kitabe: Bilinmiyor.
Vakfiye: Bilinmiyor.
Kurucu: Yapının banisine dair bilgi veren hiçbir yazılı kaynak bulunabilmiş değildir. S. Gönçer medresenin Bedreddin Gevhertaş tarafından yaptırılmış olabileceğini bildirir.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: 1965 yılında gerçekleştirilen kazı öncesinde beden duvarlarının bazı parçaları, girişin iki yanında yer alan odaların beden duvarları ayakta olan yapının geriye kalan bölümleri toprak altında kalmıştır. Yapılan kazı sonucunda medresenin bazı oda girişleri ve avlu haricinde diğer mekânların durumu aydınlatılmıştır.
Plan: Yapılan kazı çalışması sonrasında yapının sahip olduğu plan anlaşılmıştır. Medrese, kuzey-güney doğrultusunda uzanan, açık avlulu, tek katlı bir plana sahiptir. Güney cephede olduğu anlaşılan girişin kesin yeri belirlenemese de girişin eksende konumlandırılmış olma ihtimali oldukça yüksektir. Girişin iki yanında beşik tonoz örtülü dikdörtgen planlı bir mekan ile ters ‘L’ formunda bir plana sahip diğer bir mekan yer alır. Avluda yapılan çalışmalarda, avlunun açık olduğu ve iki yanında bazı sütun ve kaide izlerine rastlanılması ile de iki yönden revakla çevrelenmiş olduğu anlaşılmıştır. Avlunun doğusunda yer alan üç öğrenci odasının girişleri tespit edilebilmişken, batıda yer alanlarınki tespit edilememiştir. Medresenin kuzey yönünde eksende ana eyvan iki yanında da kare planlı iki oda yer alır. Örtü sistemine dair bir ize rastlanılmayan bu iki mekânın kubbe ile örtülmüş olabileceği düşünülmektedir.
Üçboyutlu Özellik: Bilinmiyor.
Malzeme: Kazı çalışmalarında yapının inşasında moloz taş ve kesme taşın kullanıldığı anlaşılmıştır.
Süsleme: Bilinmiyor.
Tarihlendirme: Yapının günümüzde oldukça harap bir durumda olması ve yapının tarihlendirilmesinde kullanılabilecek yazılı bir kaynağın olmaması bazı farklı görüşlerin sunulmasına neden olmuştur. Kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlamayan M. Sözen, medresenin sahip olduğu planı dikkate alarak, onu 13. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirir. S. Gönçer ise medresenin Afyon’da Alâeddin Medresesi adıyla anılmasına ve Eflaki Dede’nin verdiği bilgileri kabul ederek yapının I. Alâeddin Keykubad devrinde inşa edildiğini bildirir.
Değerlendirme: Afyon’da Anadolu Selçuklular dönemine ait çeşitli yapı tiplerine birden fazla örnek verilebilirken, medrese yapısı sadece Hisarardı ya da Alâeddin Medresesi ile temsil edilmektedir. 13. yüzyılda önemli bir Selçuklu kenti olan Afyon’da birden fazla medreseye sahip olması gereken kente, bu yapı türlerinin günümüze ulaşamadığı anlaşılmaktadır. Hisarardı Medresesi Afyon’da bilinen tek medrese olmasının haricinde ortaya çıkartılan planı ile dikkatleri çekmektedir.
Kaynakça: SÖZEN, Metin; Anadolu Medreseleri, Selçuklu ve Beylikler Devri, Cilt 2, İstanbul, 1972.
GÖNÇER, Süleyman; Afyon İli Tarihi, Cilt I, İzmir, 1971.