Yerin adı: Saya Baba Türbesi Afyon’un İhsaniye ilçesine bağlı Akviran köyünde yer alır.
Yapım Tarihi: 13. yüzyılın ikinci yarısı.
Kitabe: Yapıdan günümüze ulaşan herhangi bir kitabe bulunmamaktadır.
Vakfiye: Yapının vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Bilinmiyor.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Yapının restorasyon öncesi kuzeyde bulunan giriş cephesi, ziyaretgah katı örtüsü yıkılmış, cenazelik katı örtüsü delinmiş kesme taş kaplamaları oldukça tahrip olmuştur. Yapılan restorasyonun ardından tüm olumsuzluklar ortadan kaldırılmıştır. Restorasyonda kullanılan farklı malzeme sayesinde yapının yenilenen bölümleri kolaylıkla ayırt edilebilmektedir. Yerleşim alanının dışında bulunan, avlu duvarı içerisine alınan yapı günümüzde iyi durumdadır.
Plan: Kuzey-güney doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı yapı eyvan tipi türbeler grubuna girmektedir. Cenazelik ve ziyaretgah katlarından oluşan yapının iki katına da girişi sağlayan açıklıklar kuzey cephede yer alır. Alt ve üst katın örtüsü sivri kemerli beşik tonozdur. Doğu ve batı cephenin eksenindeki prizmatik payandalar beden duvarlarını desteklemektedir. Genel olarak alt katın planı üst katın planı ile benzerlik göstermektedir. Saya Baba Türbesinin alt ve üst katları oldukça sade olmakla birlikte iyi bir taş işçiliğine sahiptir.
Üçboyutlu Özellik: Yapının giriş cephesinin bulunduğu kuzey cephe diğer cephelerden biraz daha yüksek tutulmuştur. Orijinalinde sivri kemerli olması gereken açıklık restorasyon çalışmasında yuvarlak kemerli olarak tamamlanmıştır. Doğu ve batı beden duvarını destekleyen prizmatik payandalar haricinde yapıyı profilli bir silme çevrelemektedir.
Malzeme: Yapının moloz taş dolgusu düzgün kesme taş ile kaplanmıştır. Düzgün kesme taş işçiliği alt katta da devam etmektedir.
Süsleme: Günümüzde yapıda süsleme olarak bahsedilebilecek beklide tek unsur cepheleri dolanan profilli silmedir. Fakat Hakkı Önkal yapıyı ziyaret ettiği zaman, yapıya ait yıkıntılar arasında yarım yıldız motifleri ile bezenmiş bazı parçalara rastlamıştır.
Tarihlendirme: Kitabesi olmayan yapının tarihlendirilmesinde, yapının sahip olduğu eyvan tipi türbe planı ve Saya Baba Türbesinin bu tipolojinin erken örneklerinden biri olması nedeniyle 13. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilir.
Değerlendirme: Eyvan tipi türbelere örnek olarak Saya Baba Türbesi, bu tipin mimari kurgusu ve özellikle taş işçiliği bakımından iyi bir temsilcisidir.
Kaynakça:ÖNKAL, Hakkı, Anadolu Selçuklu Türbeleri, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara, 1996.
GÖNÇER; Süleyman; Afyon İli Tarihi, C.I, Karınca Matbaacılık, İzmir, 1971.