Yerin adı: Tersane binası, Kızıl Kule’nin güneyinde, hemen yakınında bulunan Tophane’nin kuzeyinde yer alır.
Yapım Tarihi: 13. yüzyılın ilk yarısı.
Kitabe: Yapının kuzeybatı girişinin üzerinde, beş satırdan oluşan kitabesi günümüze ulaşmıştır. Girişin üzerinde yer alan beş satırlık kitabe;
Minnet Allaha’dır
En büyük Sultan
Muazzam şehinşah, ‘Alâ’ud-dunyâ vad-din Abû
Al-fath Kaykubâd b. Kayhusrav b. Kılıç
Arslan müminlerin emirinin ortağı
Vakfiye: Yapıya ait vakfiye bulunamamıştır.
Kurucu: Alanya ve çevresinde geniş çaplı bir inşa faaliyeti başlatan Alâeddin Keykubad tersanenin de banisi olarak kabul edilebilir.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Tersane günümüze oldukça iyi bir durumda ulaşmıştır. Yapı Alanya’da gemi inşaatı ticaretinde uzun zaman merkezi bir konuma sahip olmuştur. Yapının 1950’li yıllarda yapılar çalışmalar sırasında tonoz örtüsü üzerine betonla bir kaplama yapılmıştır. Uzun yıllar bakımsız kalan yapının denizle iç içe olması, binada neme bağlı olarak çözülmeyi hızlandırmıştır. Tersanenin tonozları üstündeki beton örtü kaldırılmış harçla kaplanmıştır. Yapının restorasyonu günümüzde de devam etmektedir.
Plan: Kuzey-güney doğrultusunda gelişim gösteren yapı kabaca dikdörtgen bir plana sahiptir. Yapı, doğu-batı doğrultusunda uzanan, tonoz örtülü beş bölümden ve yapıya kuzey ve güney yönlerde bitişik ve tersane binası ile bağlantılı bazı mekânlardan oluşmaktadır. Batı yönünde denize beş kemer açıklık ile denize açılan binanın kuzeybatı köşesinde bulunan girişin iki yanında birer mekân bulunmaktadır. Girişin doğunda bulunan küçük boyutlardaki mekânın işlevi hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı araştırmacılar bu mekânın depo olarak kullanıldığını belirtirken, bazıları da bu mekânın mescit olarak kullanıldığını ileri sürerler. Girişin batısında yer alan diğer mekân batı duvarında üç, kuzey duvarında bulunan iki pencere ile aydınlatılmaktadır. Binanın kuzey, batı ve doğu beden duvarları düz bir hatta sahipken, doğu beden duvarı kuzeyden güneye doğru gidildiğinde kademelenir.
Yapının iç mekânında tek düzeliği bozan, her tonozlu bölümün diğerlerine açılmasını sağlayan dört sivri kemer açıklığıdır. Denizin ön taraflarına kadar sokulduğu binanın geri kalan bölümünde çakıl taşları bulunur.
Üçboyutlu Özellik: Yapının denize açılan batı cephesi beş kemer gözü ile dışa açılmaktadır. Cephenin bu görüntüsü yapıyı oldukça hareketli kılmaktadır. Kuzey cephede, batı uçta yer alan giriş kapısı ve iki yanındaki mekan da bu cephenin tek düzeliğini ortadan kaldırır.
Malzeme: Yapıda yoğun olarak kesme taş ve tonoz örtüde tuğla malzeme kullanılmıştır.
Süsleme: Yapıda süsleme unsuru olarak bahsedilebilecek tek motif, kitabede görülen bitkisel kabartmadır.
Tarihlendirme: Günümüze ulaşan kitabede herhangi bir inşa tarihi bildirilmemektedir. Kitabede geçen sultana ait unvanların, tarihli kitabelerde kullanılan unvanlarla birlikte ele alınması kitabenin H. 626 / M. 1229 sonrasına ait olduğunu dolayısı ile yapının 1229’dan hemen sonra inşa edildiğini göstermektedir.
Değerlendirme: Anadolu Selçuklularının inşa ettiği bina türünden günümüze en az ulaşabileni tersanelerdir. Alanya’daki tersanenin günümüze olduğu gibi ulaşması büyük bir şanstır. Yapının Selçuklu sonrasında da kullanılması onun günümüze kadar ulaşmasında oldukça etkili olmuştur.
Kaynakça: Mücella, UYAR-Melike GÜL ve Diğerleri; Kültür Envanteri (Akseki-İbradı-Gündoğmuş-Gazipaşa), T.C. Antalya Valiliği, Antalya, 2005.
LLOYD, Seton- RICE , David Storm, Alanya (Ala'iyya), çev. N.Sinemoğlu, Ankara, 1964.
KONYALI, İbrahim Hakkı, Alanya (Alâiyye), İstanbul, 1946.