Yerin adı: Taş Pazar Mh. Şehit Halil Uğur sok. (869.sok.) Merkez/Aksaray
Yapım Tarihi: Selçuklu eseri olan bu eserin 13. yüzyılın ilk yarısı veya ilk çeyreğinde inşa edildiği kabul edilir.
Kitabe: İnşa kitabesi bilinmemektedir. İç mekânda 20.yy başında tamir ettirildiğini gösteren Osmanlıca bir kitabe mevcuttur.[1]
Vakfiye: Bilinmemektedir.
Kurucu:: İ.H.Konyalı yapının Şenkitoğlu tarafından öldürülen Hacı Yusuf’a ait olduğunu kabul etmektedir.[4]
Sanatçı: Bilinmemektedir.
Onarım Durumu: Yapının 15.yy’da Karamanoğlu İbrahim Bey tarafından onarıldığı belirtilmiştir[7] Yapı 1846, 1921 ve 1922 yıllarında onarılmıştır. Bunun dışında 1973 ve 2010 yılında restorasyonu yapıldığı ifade edilen yapıda, batı cephesinin kuzey ve güney bölümleri muhtemelen yıkılma sebebiyle kesme taş malzemeyle onarılmıştır.[8]
Plan: Yapı kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen bir plana sahiptir. Dıştan 8.90 X 10.20 X 7.50 m. ölçülerindedir.[5]
Üçboyutlu Özellik: Günümüzde kiremit kaplı beşik çatı ile örtülü yapının girişi batı cephesindeki kapı açıklığından sağlanmaktadır. Doğu ve güney cephelerinde ikişer pencere açıklığı mevcuttur.[6]
Malzeme: Yapının güney cephesinde moloz taş malzeme görülürken batı cephede tuğla ve çini malzeme yer almaktadır.
Süsleme: Kırmızı tuğla dekorları arasında firuze renkli çiniler yer almaktadır. Geometrik düzenleme (iç içe geçmiş çokgenler ve yıldız motifleri) ve kufi yazının yer aldığı batı cephesi üç bölümde ele alınmıştır. Her bölüm silmelerle birbirinden ayrılmış, çerçeve içine alınmıştır.
Tarihlendirme: İ.Hakkı Konyalı yapının I.Mesud (1116-1155) devrine tarihlendirilmesine karşı çıkmış ve yapının Selçukluların yıkılış devrinde yapılmış olduğu belirtmiştir.[2] Yapılan incelemelerde 1150-1155 yıllarını esas alan Meinecke dışında genel olarak 13.yy’ın ilk çeyreği veya yarısı görüşü kabul edilmiştir.[3]
Değerlendirme: Yapının günümüze kadar gelen geometrik süslemeler Kemah Megücek Gazi Türbesi, Sivas Keykavus Türbesi, Niksar Kırk Kızlar Türbesi gibi yapılarda görülmektedir. Ancak restorasyondan önce yapılan incelemelerde Cıncıklı’daki tasarımın daha grift ancak nitelik olarak daha düşük olduğu vurgulanmıştır.[9]
Kaynakça:
[1]Zekai Erdal, Aksaray’da Türk Devri Mimarisi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2014 s.74
[2] İ.H. Konyalı, Abideleri ve Kitabeleri İle Aksaray Tarihi, c.1, 1974, s.1170
[3]Ömür Bakırer, “Aksaray Cıncıklı Mescidin Ön Yüzündeki Geometrik Örgü Düzenlemelerinin Tasarımı İçin Bir Düzenleme”, IX. Vakıf Haftası Dergisi, Ankara, 1992, s. 213-224; Zekai Erdal, a.g.t., 2014, s. 53
[4] İ.H.Konyalı, a.g.e.,1974, s. 1170-71
[5] Zekai Erdal, a.g.t., 2014, s. 56
[6] Zekai Erdal, a.g.t., 2014, s.58
[7] İ.H.Konyalı, a.g.e.,1974, s. 1171
[8] Zekai Erdal, a.g.t., 2014, s.55
[9] Ömür Bakırer, a.g.m., s.2018
ERDAL, Zekai; Aksaray’da Türk Devri Mimarisi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2014.
Konyalı, İ.H., Abideleri ve Kitabeleri İle Aksaray Tarihi, c.1, 1974.
Bakırer, Ömür, “Aksaray Cıncıklı Mescidin Ön Yüzündeki Geometrik Örgü Düzenlemelerinin Tasarımı İçin Bir Düzenleme”, IX. Vakıf Haftası Dergisi, Ankara, 1992, s. 213-224.