Yerin adı: Amasya ili Merkez ilçesinde Gökmedrese Mahallesinde bulunmaktadır. Halifet Gazi türbesi olarak da adlandırılmaktadır. Türbenin bir Bizans kalıntısı üzerinde inşa edildiğine dair çeşitli görüşler de bulunmaktadır.
Yapım Tarihi: Yapının tarihlendirilmesi noktasında farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı bilim insanlarınca 12.yy ilk yarısına tarihlendirilmektedir. Fakat son yıllarda yapılan çalışmalar neticesinde 1225 yılı yapı için en uygun tarihlendirme olarak tespit edilmiştir.
Kitabe: Kitabesi bulunamamıştır.
Vakfiye: Vakfiyesi mevcuttur.
Kurucu: Emir Mücahid el Mübarizüddin Halifet Alp İbn-i Tulî tarafından yaptırıldığı düşünülmektedir.
Sanatçı: Bilinmemektedir.
Onarım Durumu: Zaman içerisinde yoğun bir tahribat geçirmiş olan yapı 1975 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir. Yapı günümüzde ziyarete açıktır.
Plan: Sekizgen planlı bir erken dönem Selçuklu yapısıdır. İki katlı olan yapı pramidal bir külahla örtülmüştür.
Güney cephesinde bulunan bir kapıdan giriş yapılmaktadır. Burası sekiz kenarlı üst kattır. İki katlı mekanın içi topraktır. Birkaç basamaktan oluşan bir merdivenle inilen cenazelik kısmında bir sanduka bulunmaktadır. Antik dönem bir lahit sanduka olarak kullanılmıştır. Bu lahdin köşelerinde koç başları,uzun yüzeylerde ise Eros girlandlar bulunmaktadır.
Doğuda bulunan pencere bir Bizans malzemesidir.
Üçboyutlu Özellik: Kare bir kaide üzerinde sekizgen gövdeli olarak inşa edilen yapının güney cephesi oldukça süslü olup diğer cepheler sade bırakılmıştır. Girişin olduğu güney cephe kapısındaki niş kemeri mukarnaslı kademelerle sivrilerek daraltılmıştır. Bu cephe yoğun bir taş süsleme programına sahiptir.
Yapıda birçok pencere görülmektedir. Üst pencereler batıda, güneyde, kuzeyde ve güneydoğudadır. Pencereler çift gözlü olarak kurgulanmıştır.
Malzeme: Yapı düzgün kesme taş malzeme kullanılarak inşa edilmiştir. Dış cephede kullanılan kesme taş iç mekanda yerini moloz taşa bırakmıştır.
Süsleme: Yapıda kullanılan süsleme programı ön cepheyi oluşturan güney kısmında toplanmıştır. Giriş kapısının basık kemerli yüzü altta kırık silmelerle süslenmiştir. Üst tarafta ise bitkisel süslemeler kullanılmıştır. Nişin köşelerinde gövdeleri burmalı sütunçeler kullanılmıştır. Giriş kapısı yarım yıldızların kullanıldığı bir çerçeve ile çevrelenmiştir. Bu çerçevenim her iki yanında ise Mührü Süleymanlar ve yıldızlı rozetler kullanılarak oluşturulan bir bezeme programı görülmektedir.
Yine portal nişi üzerinde kûfi hatla yazılmış bir Ayete’l-Kürsi yazı kuşağı işlenmiştir. Fakat bu yazı kuşağının içeriği hakkında farklı görüşlerde bulunmaktadır.
Tarihlendirme:
Değerlendirme :Erken dönem bir Selçuklu mimari üretim özelliği göstermektedir. Yoğun bir süsleme programının uygulandığı türbe günümüzde ziyarete açıktır.
Kaynakça: HÜSAMEDDİN,Abdizade Hüseyin,Amasya Tarihi,Amasya Belediyesi Kültür Yayınları,Ankara,1986.
ÖNKAL, Hakkı, Anadolu Selçuklu Türbeleri, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Sayı:91, Ankara, 1996.
SÖZEN, Metin, Anadolu Medreseleri, Selçuklu ve Beylikler Devri, 2.Cilt, İstanbul, 1970-72.