Yerin adı: Elazığ ilinin Harput ilçesinde, Sara Hatun Cami yolu üzerinde sağda çıkmaz sokağın içinde Elazığ Ovası’na bakan yamaç üzerinde bulunur. Türbe, Arap Baba Mescidi’ne batı cepheden bitişik konumdadır.
Yapım Tarihi: 678-1279 tarihini veren inşa kitabesi her ne kadar mescit girişinde bulunsa da türbe ve mescidin bir biriyle olan ilişkisi, iki yapın aynı tarihlerde inşa edildiğini göstermektedir.
Kitabe: Mescit giriş kapısı üzerinde altı satırlık Arapça kitabesi bulunmaktadır.
-in nema ya’mürü mesacidallahi men amene billahi
-vel-yevmil ahiri ve akamesslate ve atezzekate
-ve lem yahşe illallahe fease ülaike en yekunu minel-mühtedin.
-Tetavvea bi imareti hazel-bükati fi eyyamüssultanül-muazzam Gıyaseddünya ved-
-din Keyhusrev bin Kılıç Arslan halledallahü mülkehü el abdürraci rahmete rabbühülmennan.
-Yusuf bin-i Arabi Şah ibni Şaban. Fi seneti semaniye ve sebin ve sitte mie
“ Allah’ın mescitlerine ancak Allah’a ve ahret gününe inanan, namaza devam eden, zekatı veren ve Allah’tan başkasından korkmayan kimseler mamur eder. İşte bunların muvaffak olmaları istenir. Bu bina Selçuklu sultanlarından dinin ve dünyanın yardımcısı olan büyük Sultan Kılıç Arslan’ın oğlu Keyhüsrev zamanında onun istek ve emirleriyle, Şaban’ın torunu ve Arabi Şah’ın oğlu Sahib’ül Ata Veli İhsan olan Cenab-ı Hakk’ın rahmetini dileyen Yusuf tarafından hicretin 678 yılında yaptırılmıştır”
Vakfiye: Yapının vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Mevcut kitabede yapının III. Gıyaseddin Keyhüsrev’in emri ve isteği ile inşa ettirildiği belirtilmektedir.
Sanatçı: Yapının kitabesinde Şaban’ın torunu ve Arabşah’ın oğlu Yusuf karşımıza çıkmaktadır.
Onarım Durumu: Türbe, mescit ile birlikte yapılan son restorasyonda tamir edilmiştir. Bu tadilat sırasında türbenin duvar kaplamaları yenilenmiştir.
Plan: Mescidin batı cephesine bitişik olan türbe, dikdörtgen planlı ve beşik tonoz örtülüdür. Cenazelik ve ziyaretgah bölümlerine sahip yapının batı cephesi sağır olmakla birlikte diğer cephelerde dikdörtgen pencereleri bulunmaktadır. Türbenin ziyaretgah bölümüne giriş mescit bölümünden yapılmaktadır. Cenazelik katına girişi sağlayan kapı ise güney cephede yer alır. Oldukça sade olan yapının iç mekanında dikkati çeken bir unsur bulunmamaktadır.
Üçboyutlu Özellik: Türbe cephelerinde basit pencereler haricinde başka bir şey bulunmamaktadır. Taş kaplaması da yapılan restorasyon çalışmasında yenilenerek özgünlüğünü kaybetmiştir.
Malzeme: Mescitte olduğu gibi türbeninde cephelerinde gri, iri taşlar kullanılmış ve bunlar günümüzde beyaz taşla kaplanmıştır. Beşik tonoz örtüde de tuğla malzeme kullanılmıştır.
Süsleme: Türbede herhangi bir süsleme unsuruna rastlanmaz.
Tarihlendirme:
Değerlendirme: Mescit ile birlikte ele alınan yapının bu özelliği haricinde süsleme ve malzeme kullanımı açısından farklı bir ayrıcalığı yoktur. Banisinin bilinmesi ve Harput’ta bu kurguya sahip tek yapı olması itibari ile önemli bir yapıdır.
Kaynakça: ARSLAN, Celil; Elazığ’daki Türk Devri Yapıları, (Basılmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sos. Bilm. Ens., Konya, 2003.
Rüçhan, ARIK-Oluş, ARIK; Anadolu Toprağının Hazinesi Çini Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri, Kale Grubu Kültür Yay., İstanbul, 2007.
BAKIRER, Ömür, Onüçüncü ve Ondördüncü Yüzyıllarda Anadolu Mihrabları, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1976.