Yerin adı: Başarbey Mescidi, Alâeddin Tepesinin kuzeyinde, Ferhuniye Mahallesi Başarbey sok. 3 numaradadır.
Yapım Tarihi: Kitabesine göre 610 H/1213 tarihinde yapılmıştır.
Kitabe: Mescid kapısının üzerinde 0.65x0.55 metre ebadında bir mermerde Selçuk sülüsü ile yazılmış dört satırdan oluşan Arapça bir kitabesi vardır.
Vakfiye: Mescidin vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Emir-i ahur Zeyneddin Beşare Bey,I.İzzeddin Keykavus, kardeşi Alâeddin Keykubad tarafından Kayseri’de kuşatıldığı zaman İzzeddin Keykavus’un ahır emiri idi. Konya kalesi 1221 yılında tamamlanırken aynı görevde bulunuyordu fakat zamanla Alâeddin Keykubad’ın şüphelendiği beylerden biri oldu.1224 yılında kapısı taşla örülü bir odada hapsedildiği ve feci şekilde can verdiği bilinmektedir.
Sanatçı: Sanatçısı bilinmemektedir.
Onarım Durumu: Zaman içerisinde birçok tahribat gören yapının minaresinin sokağa bakan bölümünde çok kıymetli bir panonun olduğu bilinmektedir. Fakat ne yazık ki bu pano ikinci Meşrutiyet’in ilk yıllarında İğcinin Ahmet’in oğlu Halil adında birisi tarafından çalınmış ve bir yabancıya satılmıştır. Mescidin orijinalinde var olan halılarda aynı dönemlerde çalınmıştır.
Mescidin bir depremde veya ihmal yüzünden çok zarar gördüğü ve tadilat gördüğü anlaşılmaktadır. 1958 yılında bir onarım geçirmiş olan yapı son yıllarda yapılan tadilatlarla dış cephede fazla olmasa da iç mekanda ciddi bozulmalar yaşamıştır.
Plan: Tek mekânlı kareye yakın dikdörtgen planlı ve son cemaat yeri olan bir mescittir.
Mescidin kıble yönünde iki ,doğusunda tek bir pencere bulunmaktadır. Son cemaat yerinin iki tarafında birer mihrapçık görülür. Yapının iç mekânın oldukça yenilenmiş ve deforme edilmiştir. Bu yüzden yapının orijinal iç mekân kurgusuyla ilgili bir bilgilendirme yapılamamaktadır.
Üçboyutlu Özellik: Moloz taş ve tuğla malzeme ile yapılan duvarların giriş cephesinin ortasında bir kapı bulunmaktadır. Mescide giriş kapısının üst iki tarafında birer pencere bulunmaktadır.
Yapının dış cephesinde oldukça fazla miktarda devşirme malzeme kullanımı görülmektedir.
Tuğla malzeme ile yapılan ve üzerinde bir alem bulunan kubbenin üzeri kurşun ile kaplanmıştır.
Malzeme: Mescidin alt kısmı taş ve tuğla ile, küçük kubbesi ise yalnız tuğla malzeme ile yapılmıştır.
Süsleme: Aktarılan bilgiler yapının orijinalinde yoğun bir süsleme ve bezeme programı olduğunu söylemektedir. Fakat ne yazık ki günümüzde bu verileri kanıtlayacak izler çok azdır. Kitabenin yanında günümüzde oldukça deforme olmuş çini panolar vardır.
Mescidin kubbesinin içerisinde tuğla ile yapılan güzel ve zarif şekiller, üzerinde de tuğladan kabartma ve çıkartma süsler vardır.
Tarihlendirme: Kitabesi mevcut olduğundan yapılış tarihi bilinmektedir.
Değerlendirme: Yapısal olarak orijinal halini muhafaza edebilmiş ve günümüze kadar gelebilmiştir.
Kaynakça: ASLANAPA, Oktay, Anadolu’da İlk Türk Mimarisi, Başlangıcı ve Gelişmesi,
Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 1991.
ATÇEKEN, Zeki, Konyada’ki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve
Kullanılması, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,1998.
AKTAŞ, Azize, Konyada’ki Anadolu Selçuklu dönemi Yapılarında Malzeme ve Teknik, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üni. Sos. Bilm. Ens. Ankara,1988.
YASA,Azize, Anadolu Selçuklularında Türk İslam Şehri Olarak Konya(3 cilt),
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üni. Sos. Bilm. Ens. Ankara,1996,