Yerin adı: Havzan mahallesi tren istasyonu civarındadır.
Yapım Tarihi: Bir 13.yy yapısı olduğu düşünülmektedir.
Kitabe: Kitabesi bulunamamıştır.
Vakfiye: Sahib Ata vakfiyelerinde buzhaneye ait bir bilgiye rastlanmamıştır.
Kurucu: Buzhaneyi kimin yaptırdığı bilinmemektedir.
Sanatçı:
Onarım Durumu: Sahib Ata vakfından olan bu yapı 1930’lu yıllarda Vakıflarca kiraya verilmiştir.1939 yılında Derviş Kalın isimli bir şahsa satılmış daha sonra da kullanım dışı kalmıştır. Zamanla batı tarafındaki havuzlar arsaya dönüşmüş ve üzerine yeni binalar yapılmıştır.1986 yılında buzhanenin tonoz örtüsünün yarısı, kuzey, güney ve batı duvarlarının da bir kısmı yıkılmıştır.
1995 yılında en son restorasyonu yapılmıştır.
Plan: Buzhane doğu batı doğrultusunda kurulmuş, kalın taş duvarlı, yaklaşık 16x24 metre boyutlarında, iki bölümlü bir yapıdır. Şehir ırmağından havuzlara yönlendirilen su dondurulur, sonra külünklerle, kazmalarla kırılarak buzhanelerin içine atılır. Buzhaneler dolduktan sonra deliklerin önlerine toprak yığılıp içeriye hava girmesi önlenir. Buzhaneler aynı zamanda soğuk hava deposu gibi kullanılır , içine yağ, peynir konulurdu.
Üçboyutlu Özellik: Üst örtüsü beşik tonozlu olup kalın bir toprak tabakası ile örtülmüştür. Buzhanenin doğu cephesindeki köşelerde kapıları bulunmaktadır. Kapılardan zemine bir merdivenle inilmektedir. Her iki bölümde beşik tonoz örtü iki kemer tarafından desteklenmektedir. Merdivenlerin yanında buzlardan sızan suların akması için birer kuyu vardır. Altları topraktır.
Arkalarında buz atmak için bir delik vardır. Buzhanelerin arkalarında kışın su doldurularak kullanılan birer havuz vardır.
Malzeme: Moloz taş ve kireçli harçla yapılmışlardır.
Süsleme:
Tarihlendirme:
Değerlendirme: Buzluklara ve buzhanelere Yahistan da denirdi. Bu kelime halk ağzında Yasıyan ve Yahsiyan şeklinde de kullanılmıştır.
Kaynakça:KONYALI, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeler ile Konya Tarihi, Konya 1964.