ÇOBAN KÖPRÜSÜ

Yerin adı: Bingöl çayı ile Hasankale çayının birleştiği yerde, Aras nehri üzerindedir.

Yapım Tarihi: 13. yüzyıl sonu.

Kitabe: Köprünün üstünden güneye geçerken, soldaki korkulukta , müstakil bir kitabe taşı vardır, zamanla büyük bir kısmı yok olmuştur. Batı taraftaki bir çerçeve ile süslü kitabeden iz kalmamıştır. Üçüncü kitabe ise dört satırlık Arapça kitabedir. Buna göre köprü H 1140/ M. 1727 yılında tamir ve tecdit edilmiştir.

Vakfiye: Bulunamamıştır.

Kurucu: İlhanlılardan Ebu Said Bahadır Han zamanında , Gazan Mahmud’un vezirlerinden Emir Çoban Selduz tarafından yaptırılmıştır.

Sanatçı: Bilinmiyor.

Onarım Durumu: Köprü Sultan Murad IV. zamanında , H 1140 /M 1727 , H 1289 /M 1872 yıllarında ve son olarak ta 1946-48 yıllarında onarılmıştır. Bugün iyi durumdadır.

Plan: Planı eğridir. Bunun sebebi, sağlam zemin bulma ve köprü civarında birleşen iki çayın akış yönüne dik getirme çabası içindir. Köprü halen altı gözlüdür, önceden yedi gözlü olan köprünün 1875 yılında kuzey kenar gözü yıkılmış ve yapılan onarım sırasında bu göz kapatılmıştır. Kemer açıklıkları sivridir.

Üçboyutlu Özellik: Köprünün iki tarafında dörderden sekiz köşk bulunmaktadır. Orta ayaklar üzerindeki odacıklar, köprü muhafızları ile maliye memurlarının ve yolcuların barınması için tasarlanmıştır.

Malzeme: Muntazam kesme taşla örülü köprüde kemerlerde kara kırmızı ve boz taş kullanılarak ahenkli görüntü elde edilmiş, ayrıca temelde horasan harcı içinde ardıç ağacından ızgara kullanılmıştır.

Süsleme: Köprünün doğu kısmının baş tarafında önemli süslemeler bulunmaktadır. Sol tarafı tepeye rastladığından buradan batıya yönelmek için nehrin akışına göre soluna yapılan dolgu duvarı sonradan genişletilmiştir. Dolgu duvarının 10 uncu ve 14 üncü taşlarında birer kapsüllü tabanca, 12 inci taşında kerpeten kabartmaları vardır. Duvarın başka tarafında ise kadeh, şemse, servi, kuş ve ibrik kabartmaları bulunmaktadır. Kemer ayaklarında geçmeli süslemeler aralarında rozetler görülmektedir. Köprünün Yağan Köy tarafındaki birinci gözün kemerinin iç kısmında madalyon şeklinde iki süs vardır.

Tarihlendirme:

Değerlendirme: Genel olarak inşa tekniği, kemer formu ve süslemeler bakımından, Selçuklu tarzı görülmekle beraber, bazı ayakların formu ile köprünün doğu tarafının baş kısmında görülen süsler İlhanlı mimari süslemelerine çok benzemektedir.

Kaynakça:A. Şerif Beygu, Erzurum, İstanbul 1936.
İbrahim Hakkı Konyalı, Erzurum Tarihi, İstanbul 1960.
Cevdet Çulpan, Türk Taş Köprüleri, Ankara 1975.
Figen İlter, Osmanlılara Kadar Anadolu’daki Türk Köprüleri, Ankara 1978.
Osman Gürbüz, Anadolu Selçukluları Döneminde Erzurum, (1202-1318), Ankara 2004.