Yerin adı: Gevheri Nesibe’nin vasiyeti ile inşa edilen, birbiriyle bağlantılı darüşşifa ve medreseden oluşan yapıda, Gevheri Nesibe’nin kümbeti Çifte medresenin medrese tarafında batıda yer alır.
Yapım Tarihi: 1205–1211 yılları arasında inşa edilmiş olmalıdır.
Kitabe: Kümbette sadece külah altında sacak hattı boyunca devam eden bir kitabe bulunmaktadır. Bu kitabede Ayetü’l Kürsi’dir.
Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Yapının banisi I. Gıyaseddin Keyhüsrev’dir.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Günümüzde oldukça iyi durumdaki yapı, 1944’te darüşşifa ve medresede yapılan geniş çaplı restorasyon çalışması sırasında alt ve üst katlarının döşemeleri ve harap olan kesme taş kaplamalırı yenilenmiştir. Ayrıca yıkık olan külahın üst kısmı da tamamlanmıştır.
Plan: Kare kaide üzerinde sekizgen bir gövdeye sahip yapının girişi doğu cephede yer alır. Ziyaretgah dört yönde dairesel nişlerle dışa taşkıntı yapmaktadır. Ziyaretgah bölümü içten ve dıştan külahla örtülüyken cenazelik bölümü beşik tonozla örtülüdür. Ziyaretgah katında yer alan dört mazgal pencere iç mekanı aydınlatır.
İç mekan oldukça sadedir. İç mekanda sadece dört yönde yer alan mazgal pencereler bulunmaktadır. Taş döşemeleri bulunan mekanda herhangi bir sanduka mevcut değildir.
Üçboyutlu Özellik: Cephelerde özellikle yapının medresenin damından sonra yükselen kısmına önem verilmiştir. Bu noktada dört yönde dairesel kesitli kuleler cepheye farklı bir görünüm kazandırmaktadır. Saçak hattında ise Selçuklu sülüsü hatla Ayetü’l Kürsi yazılmıştır.
Malzeme: Yapıda tercih edilen malzeme taştır. Düzgün kesme taş kaplamnın görüldüğü cephelere sahip yapıda ikinci farklı bir malzeme kullanılmamıştır.
Süsleme: Yapının girişindeki basit silmeleri, külahın altında cepheyi dolanan yazı kuşağı haricinde yapıda hiçbir süsleme unsuruna rastlanmaz. Tüm bunlar ve yapının medresenin dam seviyesinden sonra yerleştirilen küçük kuleler yapının cephelerini oldukça hareketli kılmaktadır.
Tarihlendirme: Ne kümbette ne de kümbedin bulunduğu medresede herhangi bir kitabe yoktur. Medresenin bitişiğinde bulunan şifahiyede, şifahiyenin 1205-1206 yılları arasında inşa edildiği belirtilir. Darüşşifa ile medresenin çok yakın tarihler arasında inşa edilmiş olmasına rağmen türbe için kesin bir tarih verilemez. Yapının tarihlendirilmesinde ise I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in saltanat yılları 1205-1211 tarihleri dikkate alınır.
Değerlendirme: Anadolu Selçuklu mimarisinde kümbet ve medresenin birlikte ele alındıkları örneklerden biri olan Gevher Nesibe Hatun Kümbeti sahip olduğu küçük kulelerin sadece bu yapıda görülmesi ve Anadolu Selçuklu hanedanına mensup hanım sultanlardan birinin mezarı olması açısından önemli bir mezar yapısıdır.
Kaynakça: ASLANAPA, Oktay; Anadolu’da İlk Türk Mimarisi Başlangıcı ve Gelişmesi, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 1991.
KURU, Alev Çakmakoğlu; Fetih'ten Osmanlı Dönemine Kadar Kayseri'de Türk Mimarisi, İlköz Matbaası, Ankara, 1998.
ÖNKAL, Hakkı; Anadolu Selçuklu Türbeleri, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 1996.
TUNCER, O. Cezmi; Anadolu Kümbetleri I, Güven Matbaası, Ankara, 1986.