Yerin adı: Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinde Hamamkarahisar-Dutlu Köyü yolu üzerinde bulunmaktadır.
Yapım Tarihi: Yapı mimari özellikleri değerlendirilerek 13.yy’a tarihlendirilmektedir. Fügen İlter yapının 657 h/1259 m yılında inşa ettirildiğini iddia etmektedir.
Kitabe: Kitabesi bulunamamıştır.
Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır
Kurucu: Yapının banisinin Selçuklu Emiri Seyfettin Kızıl Bey olduğu düşünülmektedir.
Sanatçı: Bilinmemektedir.
Onarım Durumu: Günümüzde ibadete kapalı olan yapı 1973 yılında yerel halk tarafından onarılmıştır. Yapının kasnak pencereleri ve kubbesi onarım görmüştür. Bu onarıma rağmen yapı günümüzde kullanılmamaktadır ve kaderine terk edilmiştir.
Plan: Son cemaat yeri bulunan, kare planlı ve kubbe örtülü bir yapıdır.
Yapının girişindeki son cemaat yerinin orta kemerli bölümünde bileşik tonoz bir örtü bulunmaktadır.Yanlarda ise oval kubbelerle örülüdür.
İç mekânın harim kısmı sivri kemerli ve tromp geçişli bir kubbe ile örtülmüştür. Trompların altında kalan duvar bölümü köşeli olmayıp tepesi aşağıda bir üçgen yüzeyle şekillendirilmiştir. Cami de minber bulunmamaktadır. Yapının güney duvarı ekseninde beş cepheli bir mihrap nişi bulunmaktadır. Mihrabın kavsarası bir istiridye kabuğu biçiminde şekillendirilmiştir.
Üçboyutlu Özellik: Yapının girişinde üç bölümlü sivri kemerli bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Ortadaki kemerin üzerinde üzeri boş olan kitabelik kısmı görülmektedir. Ortadaki kemerli giriş yanlardakine göre daha alçak tutulmuştur. Ana mekân kubbe örtülü olup son cemaat yerinin ortadaki kemerli kısmı bileşik tonoz,sağ ve sol bölümündeki kemerli girişin üzeride iki küçük kubbe ile örtülüdür. Kapının iki yanında sivri kemerli bölümdeki yüzeyde dikdörtgen biçiminde birer pencere yer almaktadır.
Kuzey cephesi dışında kalan bölüm alt pencerelerin üstünden geçen bir silme ile çevrelenmiştir. Orta kısım daha alçak olup, doğu ve batı cepheler yüksek tutulmuştur. Yükseltilmiş bu cephelerin altında dikdörtgen birer pencere, üst kısımda ise kasnağa ait olan kemer biçiminde birer pencere yer alır.
Malzeme: Moloz taş, kesme taş ve tuğla yapı malzemesi olarak kullanılmıştır. Pencere, kapı kasaları ve kanatlarında ahşap malzeme kullanılmıştır.
Süsleme: Yapıda herhangi bir süsleme programına rastlanılmamıştır.Fakat bazı aktarımlarda son cemaat yerinin ortadaki kemerinin dikdörtgen biçimindeki alınlığında tuğlalardan yapılmış, mozaik teknikli bir geometrik bezeme bulunduğu anlatılmıştır. Bu bezeme günümüze ulaşamamıştır.
Tarihlendirme:
Değerlendirme: Ana mekan ve son cemaat yeri kurulum kurgusu bakımından önemli bir mimari özellik taşıyan yapının günümüzde kaderine terk edilmiş olması oldukça üzücü bir durumdur. Büyük oranda ayakta olan yapı biran önce aslına uygun bir restorasyon geçirmeli ve fonksiyonel görevini görmelidir.
Kaynakça: - ALTINSAPAN, Erol - PARLA Canan, Eskişehir Selçuklu ve Osmanlı Yapıları 1, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 2004.
-ALTINSAPAN, Erol,Ortaçağ’da Eskişehir ve Çevresinde Türk Sanatı (11-15.Yüzyıllar Mimarisi),Anadolu Üniversitesi Yay,Eskişehir,1999.
-İLTER, Figen, “Sivrihisar Yöresi Araştırmaları”, Anadolu (Anatolia), XIX (1975-76), s.13-49.