Yerin adı: Eskişehir’e bağlı bulunan Sivrihisar ilçe merkezinde, Cumhuriyet Mahallesi, Eskişehir Caddesi’nde bulunmaktadır.
Yapım Tarihi: Kitabesi bulunmayan yapı, banisinin ölüm tarihi dikkate alınarak 1276 yılına tarihlendirilir.
Kitabe: Kitabesi bulunamamıştır.
Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Bani Sadeddin Hoca Yunus, Muineddin Pervane’nin dayısıdır. III. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında Türkmen başkaldırılarına karşı yürütülen askeri harekâtlarda görev almıştır. Hoca Yunus, Akşehir bozgunundan sonra Sivrihidsar’a sığınmış fakat Sivrihisarlılar tarafından Cimri ve Karamanoğlu Mehmed Bey’e teslim edilmiştir.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: Günümüzde oldukça sağlam olan yapının kuzeyine 1974’te merdiven, doğusuna da saçtan yapılmış bir minare eklenmiş ve cami olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Plan: Kare planlı tek mekana sahip türbeyi geçiş unsuru pandantif olan kubbe örtmektedir. Yapıya girişi sağlayan giriş açıklığı kuzey cephede eksende yer alır. Doğu ve batı cephelerde bir, güney cephede yer alan iki pencere açıklığı ile iç mekan aydınlatılmaktadır. Türbenin alt katı toprak ile dolduğundan bu bölümün planı okunamamaktadır.
Yapının içi oldukça sadedir. Mihrabı basit sivri kemerlidir. İç mekanın duvar yüzeyleri tamamen sıvanmıştır.
Üçboyutlu Özellik: Düzensiz almaşık tekniği uygulanan beden duvarlarında herhangi bir süsleme unsuruna rastlanmaz. Sadece kuzeyde yer alan girişin sövelerinde kullanılan, hayvan ve geometrik motiflere sahip devşirme malzeme süsleme unsuru olarak da değerlendirilebilir. Sekizgen kasnağa oturan basık kubbe ile örtülü yapının cephelerinde herhangi bir süsleme unsuruna rastlanılmasa da kullanılan duvar tekniği cephelere hareketlilik kazandırmıştır.
Malzeme: Yapıda özellikle tuğla, moloz taş, kesme taş ve az da olsa mermer malzeme kullanılmıştır.
Süsleme: Yapıda süslemeye sahip tek mimari parça kuzeyde yer alan sövelerdir. Geometrik ve hayvan figürlerinin görülebildiği parçalar Orta Devir Bizans Sanatının Epistil parçalarıdır.
Tarihlendirme: Yapının kitabesi bulunmasa da bani Sadeddin Hoca Yunus’un 1277’de Karamanlılar tarafından öldürülmesi bilinmesi sayesinde yapı 1276 yılına tarihlenmektedir.
Değerlendirme: 13. yüzyılın son çeyreğinde inşa edilen yapı sonradan işlev değiştirerek mescit olarak kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzdeki hali ile Beylikler özellikle de Erken Osmanlı mimarisinin baskın karakter özelliğini taşımaktadır.
Kaynakça: -ALTINSAPAN, Erol - PARLA Canan, Eskişehir Selçuklu ve Osmanlı Yapıları 1, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 2004.