Yerin adı: Yapı, Konya'ya bağlı ilçelerden biri olan, Akşehir'de Kızılca Mahallesi, İbre Sokak'tadır.
Yapım Tarihi: Yapı genel olarak 13. yy’a tarihlenmektedir.
Kitabe:Kitabesi bulunamamıştır.
Vakfiye: İ.H.Konyalı'nın aktarımına göre 881 h/1476–77 tarihli, Akşehir vakıflarının tespit edildiği bir belgede yapıdan “vakıf Mescid Kızılca Mahalle” olarak bahsedilmektedir.
Kurucu:Kurucusu bilinmemektedir.
Sanatçı:Sanatçısı bilinmemektedir.
Onarım Durumu: Yapı zaman içerisinde bazı onarımlar geçirmiş olmakla beraber son dönemlerde yapıya bazı ilave mekanlar da eklenmiştir. Bir yıl kadar önce başlayan restorasyon çalışması ile birlikte yapıya sonradan ilave edilen bölümler kaldırılmış ve yapı asıl görünümüne döndürülmüştür.
Plan:Kareye yakın dikdörtgen planlı ve tek kubbeli bir plan tipidir. İçeride kubbe eteğine kadar sıvalı ve yeşil bir manzara ile karşılaşıyoruz. Güney batı köşesi kubbe geçişine kadar doldurulmuş ve alta mescide sonradan eklenen minarenin girişi açılmıştır. Hiçbir özelliği olmayan mihrap dikdörtgen kesitli bir niş biçimindedir. Kubbeye geçişte sivri kemerli tromplarla birlikte doğu ve batı duvarlarında tromplar arasında yer alan harime doğru kavisli dolgular kullanılmıştır.
Üçboyutlu Özellik: Bulunduğu yere göre oldukça çukurda kalan bir konumu vardır. Kuzey yönünde içinde bir mezarın bulunduğu avlu bulunur. Kuzey cephesinin orta bölümüne iki pencere açıklığı yerleştirilmiştir. Sonradan yapıya eklemlenen son cemaat yeri bulunmaktadır. Bizans’a tarihlenen bir templon arşitravın kullanıldığı açıklık yine devşirme sövelerle çevrelenmiştir.
Malzeme: Duvarların üzeri sıva ile kaplandığından malzemeyi göremiyoruz. Fakat yapı ile ilgili bilgi veren kayıtlarda duvarlarda devşirme malzeme kullanıldığı bilinmektedir. Kubbe tuğla ile inşa edilmiştir.
Süsleme: İçerde harim duvarlarının çeşitli bölümlerine, sıva üzerine boya ile içinde dini içerikli söylemler bulunan madalyonlar vardır. Bu Kelemişlerinin orijinalinde olmayıp yakın zamanda resmedildiği düşünülmektedir.
Mescidin doğu yönündeki ahşap kapı kanadı düz yüzeyli derin oyma tekniği kullanılarak kazınmış geometrik, bitkisel ve yazı karakterli örneklerle süslenmiştir.Ahşap kapı kanadının bezemesi yüzey yukarıdan aşağıya doğru üç panoya ayrıldıktan sonra yapılmıştır.Üstteki panonun ortasında “(Allah) izzetini ve geleceğini sürekli kılsın” anlamındaki dua cümlesi yazılıdır.Orta pano kareye yakın dikdörtgen şeklindedir.Ortaya yerleştirilmiş büyük madalyonun içinde kaytanların oluşturduğu farklı büyüklükte altıgenler,beş ve sekiz sivri kollu yıldızlar kuşatır.Her bir geometrik formun ortasında daire şekilli bir kabartma bulunur.Madalyonun çevresi ise palmet ve rumilerin oluşturduğu kıvrımdal örnekler ile doludur.
Tarihlendirme: Kitabe ve herhangi bir net kaynak olmadığından yapıyı geniş bir XIII. yy içinde değerlendirmekteyiz.
Değerlendirme: Mescid plan tipi açısından Akşehir’deki diğer Mescitlerle benzer özellikler göstermektedir. Özellikle kubbedeki tuğlaların değişik şekillerde istiflenmesi sonucu oluşan geometrik kompozisyon Selçuklu dönemi mescitlerinde çokça karşılaşılan bir manzara olmuştur.
Kaynakça:SAMUR,Tahsin, Akşehir’deki Türk Mimari Eserleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi,
Selçuk Üni. Sos. Bilm. Ens. Konya, 1990.
DEMİRALP Yekta, Akşehir ve Köylerindeki Türk Anıtları, Ankara 1996.