KÜÇÜK AYASOFYA MESCİDİ

Yerin adı: Konya ili Akşehir ilçesi Eski Kale Mahallesi Orta Hamam Sokak'ta yer almaktadır.

Yapım Tarihi :H.633 / M.1236 tarihinde inşa edildiği kitabesinde kayıtlıdır.

Kitabe: H.633 (M.1236) Mescidin kapısının üstünde beş satırlık sülüs yazıyla yazılmış mermer inşa kitabesi bulunmaktadır.

Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır.

Kurucu: Kitabeye göre Ömer oğlu Semseddin Hasan tarafından yaptırılmıştır.

Sanatçı:

Onarım Durumu: Yapının beden duvarları yükseltilerek kubbe piramidal bir çatı ile kapatılmıştır. Mescidin kuzeydoğuna bitişik çeşme sonradan eklenmiştir. Kitabesinde H.1210 (M.1795–1796) tarihi bulunmaktadır.

Plan:Kare planlı mescit kubbeyle örtülüdür.

Mescidin doğusunda yer alan kapıyla doğrudan esas mekana geçilir. Güney duvarın ortasında yer alan, duvar yüzeyinden dışa taşkın, basık kemerli mihrap yenilenmiştir. Kare harim bölümü 6.00m çapındaki bir kubbeyle örtülüdür. Kubbeye geçiş üçgenlerle sağlanmıştır. Her duvarda üçgen geçişler arasında sivri kemerli birer pencere bulunmaktadır.

Üçboyutlu Özellik: Doğu cephesinin kuzeyinde kapı, güneyinde hemen hemen aynı yükseklikte basık kemerli bir pencere yer almaktadır. Cephenin ortasında da basık kemerli küçük bir pencere vardır. Mescidin minaresi yoktur.

Malzeme: Yapının duvarlarında alt seviyelerde devşirme kesme iri blok taşlar, üst kısımda ise moloz taş örgü kullanılmıştır. Kubbeye geçiş elemanları ve kubbe ise tuğladır.

Süsleme: Kubbe kasnağında alt ve üst kısmını firuze çanakların sınırladığı bordürde firuze ve patlıcan moru renkli çinilerden yapılmış süs kufili bir düzenleme bulunmaktadır. Kubbede ise etekten merkeze kadar yatay ve dikey yerleştirilmiş tuğlalardan oluşan balık sırtı bir düzenleme vardır. Kubbenin göbeğinde yine firuze ve patlıcan moru renklerinde çini mozaik tekniğinde geometrik bir düzenleme yer almaktadır.

Tarihlendirme: Konyalı, H.633 tarihini 1235 olarak çevirirken Demiralp bu tarihin 1236 olması gerektiğini belirtmektedir.

Değerlendirme: Yapının asıl adı bilinmemektedir. Küçük Ayasofya adı ise yapıya son dönemlerde verilmiş bir isimdir.

Kaynakça: Ömür Bakırer, Selçuklu Öncesi ve Selçuklu Dönemi Anadolu Mimarisinde Tuğla Kullanımı, I, Ankara 1981, 140, 366-368.
Yekta Demiralp, Akşehir ve Köylerindeki Türk Anıtları, Ankara 1996, 28-31.
İbrahim Hakkı Konyalı, Nasreddin Hocanın Şehri Akşehir Tarihi-Turistik Kılavuz, İstanbul 1945, 344-346.
Tarkan Okçuoğlu, Anadolu Selçuklu Mescitlerinde Kubbeye Geçiş Alanının Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1995, 64.