Yerin adı: Konya’da Larende Caddesi üzerinde bulunan Sahip Ata Külliyesi dâhilinde bulunan türbe, cami ile hanekah arasında ve onlara bitişiktir.
Yapım Tarihi: Kitabesinden türbenin 682/1283 yılında yenilendiği anlaşılmaktadır.
Kitabe: Türbe içindeki kemerde bir kitabe ve sandukalar üzerinde kitabeler bulunmaktadır.
Vakfiye: Yapının Arapça vakfiyesi mevcuttur.
Kurucu: Selçuklu veziri Sahip Ata Fahreddin Ali’dir. Konyalı olup mahlası Fahreddin’dir. Vakfiyelerden ve eserlerinin kitabelerinden babasının adının Hüseyin ve dedesinin ise el-Hac Ebubekir Konevi olduğu anlaşılıyor. Çeşitli devlet hizmetlerinde bulunan Fahreddin Ali daima hayırla anılarak devletin zor günlerinde dahi hayır işleriyle meşgul olmuştur. II. İzzedin Keykavus ve III. Gıyaseddin Keyhüsrev’e vezirlik yapmıştır. Kendisinin pek çok yerde hayır eserleri bulunur.
Sanatçı: Türbede usta ismi bulunmamaktadır. Ancak külliye ye dahil camiyi Keluk bin Abdullah yapmıştır. Türbenin de aynı mimarın yapmış olması kuvvetli ihtimaldir.
Onarım Durumu: Külliyeye ait ilk onarım kaydı 1570 tarihlidir. Dada sonraki kayıtlar ise 1848 ve 1825 tarihlidir. Türbenin batı tarafına açılan kapısı 1909’da burada burada yapılan çini ve halı hırsızlığından sonra kapatılmıştır. Türbe Vakıflar Genel müdürlüğünce restore edilmiştir.
Plan: Kare planlı türbede, alt katta bir cenazelik bölümü bulunmaktadır. Büyük bir kemerle doğusundaki dar koridora açılan türbe içte zengin çini süslemesine karşın dışta oldukça sadedir. Koridorun uçlarındaki kapılardan biri camiye diğeri ise hanekaha geçilir. Koridordaki duvarların üst kısmında çini mozaiklerle kufi “Ali” isimleri yazılmıştır. Üç tarafı duvar, bir tarafı kemerle önündeki koridora açılan türbede kubbeye geçiş Türk üçgenleriyle sağlanmıştır. Türbenin içerisi Selçuklu çini sanatının bütün inceliklerini gösteren en gelişmiş üsluptaki çinilerle kaplanmıştır. Bitkisel motiflerin iyicene hâkim olduğu türbede, büyük kemerdeki iri iki plastik kabartmalar son derece görkemlidir. Kemerin sandukalar tarafına bakan yüzü çok daha ihtişamlıdır. Burada Selçuklu sülüsü ile yazılmış ayetler, hadisler ve inşa kitabesi yer alır. Zeminden itibaren takriben 2,50 m. ye kadar duvarlar altıgen yeşil çini mozaiklerle kaplanmıştır. Kubbe yuvarlağına geçiş kısmına kadar da tuğla örgülüdür. Kubbe balıksırtı tarzında tuğla ile örülüdür. Ortasında ise madalyon bulunur. Sandukaların bulunduğu kısım altı pencere ile aydınlatılmıştır. Türbede hepsi çinilerle kaplı altı adet sanduka vardır. Bunlardan sağ başta bulunan diğerlerine göre daha büyük ve müzeyyen olup Sahip Ata’ya aittir. Yanındaki sanduka büyük oğlu Taceddin Hüseyin’e ait olduğu kuvvetli ihtimaldir. Üçüncü sandukanın sahib Ata’nın küçük oğlu Nusretüddin Hasan’a ait olduğu düşünülmektedir. Dördüncü sanduka kızı Melike Hatun’a aittir. Melike Hatun’un sandukası yanında bulunan sandukanın Ahmed Tevhid Bey’ e göre Taceddin Hüseyin’in den olan torunu Şemseddin Mehmed’indir.
Türbenin alt katına bitişiğindeki hanekahtan girilir. Cenazelik bölümü sivri beşik tonozla örtülüdür. Burada mumyaları bozulmuş dağınık yedi iskelet bulunmaktadır. Bu yedinci cesedin Konyalı Tabib Ebu Bekir Sahip Ata’nın oğlu Nusretüddin Hasan’a yazdığı yedi mektuptan ikisinde, onun daha evvel ölmüş iki kardeşinden bahsetmektedir. Adları Şücaeddin Günak ve Şemsedin Kayser olan bu iki kardeşin de burada gömülü olması mümkündür.
Üçboyutlu Özellik: Türbe dış cephede son derece sadedir.
Malzeme: Türbede taş ve tuğla birlikte kullanılmıştır.
Süsleme: Yapı dışta çok sade tutulmasına karşın içeride zengin Selçuklu devri mozaik çinilerle süslenmiştir. Çinilerde bitkisel süslemeler çoğunluktadır. Renkler parlak yeşil, donuk yeşil, açık ve hafif sarı, kahverengi, mor, siyah ve kremdir. Türbenin duvarları pencerelerin üstlerine kadar altışar köşeli yeşil tuğlalarla kaplanmıştır. Sandukaların tamamı çiniyle süslüdür. Çini süslemenin ağırlık kazandığı yer kare mekanı koridora bağlayan kemerde görülür.
Tarihlendirme: mSahip-Ata Cimri olayında H. 676/ M. 127 yılında kaybettiği oğulları için caminin mihrabı önüne bir türbe yaptırmıştır. Türbe içindeki kemer üzerine çini ile yazılan kitabeden türbenin H. 682/M. 1283 yılında yenilendiği kayıtlıdır
Değerlendirme: Sahip Ata Türbesi’nde sade tutulan dış cepheye oranla içeride Selçuklu çini sanatının en güzel örnekleriyle karşılaşırız. Hanekah ile cami arasında kalan türbe yükseltilmemiştir. Bu durumu telafi etmek amacıyla iç mekân çini ile süslenmiştir.
Kaynakça: ALTUN, Ara; Ortaçağ Türk Mimarisinin Anahtarları İçin Bir Özet, İstanbul 1998.
ASLANAPA, Oktay; Türk sanatı I-II, İstanbul, 1984.
ATÇEKEN, Zeki, Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Döneminde Bakımı ve Kullanılması, Ankara, 1998.
KONYALI, İbrahim Hakkı; Abideleri ve Kitabeleri İle Konya Tarihi, Konya, 1944.
ÖNKAL, Hakkı; Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara, 1996.
TUNCER, Orhan Cezmi; Anadolu Kümbetleri I Selçuklu Dönemi, Ankara 1986.