Yerin adı: Sırçalı Mescid mah. Kuz Kavak cad 9 numaradadır.
Yapım Tarihi: Yapım kitabesi olmayan yapı malzeme özellikleri ve yapım tekniğine dayanılarak 13.yy’ın ikinci yarısına H. 656 / M. 1258'e tarihlenir.
Kitabe: Kitabe mevcut değildir.
Vakfiye: Sırçalı Mescid’in 904 H. Yılı Zilkadesi başında (Haziran 1498),düzenlenmiş Arapça Vakfiyesinde Vakfın adı “es-Seyyid el-Hac Ahmad bin Abdullah el-arif bi-Demürcü Hacı” olarak geçmektedir.
Kurucu: Kurucusu bilinmemektedir.
Sanatçı: Sanatçısı bilinmemektedir
Onarım Durumu: Şer’iyye sicil defterlerinde yapının onarım işleriyle ilgili herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. 1275 H./1858 yılında yapı Müderris Sarı Hafız Süleyman tarafından onarılmış ve vakfiyesi düzenlenmiştir. Ve yapı bünyesine 24 odalı ve iki dershaneli bir medrese eklenmiştir. 881 H./1476 yılı tahrir defterlerinde yapı yıkıldığı için yer almamıştır. Sırçalı Mescid 1280 h./1863 yılında yıldırım düşmesi sonucunda yıkılmış, mescidin imamı Hamdi-zâde Ragıp Efendi’nin babası Ali Haydar ve büyük kardeşi Mahmut Celaleddin şimdiki yapıyı yaptırmıştır. 1931 yılında yapıya ilave edilen medrese yıktırılmıştır. Sırçalı Mescid 1960 yılında onarım görmüştür ve yakın zaman içerisinde de tadilat gören yapı günümüzde de ibadete açıktır.
Plan: Tek kubbeli, kare planlı ve son cemaat yeri bulunan küçük bir mesciddir. Mescidin küçük kubbesi tuğla ile örülmüştür. Önceleri çinilerle müzeyyen olduğu bilinmektedir. Mescidin mihrabı oldukça dikkat çekicidir.
Üçboyutlu Özellik: Mescide doğudaki giriş kapısından girilir. Önceleri tonoz kubbeli ve kemerli bir dehlizin bulunduğu bu bölüm, çini mozaiklerle süslü ve eyvan şeklindeydi. Günümüzde eyvan kemerinin iki yanında bulunan Selçuklu çinileri üzerinde Besmele-i Şerif ve Ayetû’l-Kürsi yazılarının bazı kalıntıları görülür. Burası zaman içinde yok olmuştur. Dehlizde ikinci bir kapıdan mescide girilir.
Malzeme: Kesme taş, moloz taş ve tuğla kullanılmıştır. Son cemaat yeri üst pencerelerinin altına kadar kesme taş kullanılmıştır. Diğer cepheler ise moloz taş örgüdür. Giriş cephesindeki kesme taş kaplamadan sonra içteki duvarlarda, geçişlerde ve kubbede tuğla kullanılmıştır.
Süsleme: Üç kemerli son cemaat yerinin kemerlerinde firuze ve koyu mor çinilerden kesme, Selçuklu sülüsü ile ayet kitabeleri ve pencere üstlerinde örgülü kûfi panolar bulunmaktadır. Ve altıgen yıldızlarla zenginleştirilmiştir. Mescidin çok ilgi çekici olan mihrabı Selçuklu dönemi siyah ve mavi nakışlı mozaik çinilerle süslenmiştir. Bunun için mescide Sırçalı Mescid denilmektedir. Selçukluların çinicilik sanatının en güzel örneklerinden olan bu mihrabın nişini çevreleyen yan ve üst sövelerde sülüs yazı ile “Al-i İmran Suresi, ayet:18.19.26” âyet-i kerimeleri okunmaktadır. Sırçalı Mescid mihrabının çini dolgulu kemer nişi üzerinde, sağında ve solunda “Maşallah” yazılıdır.
Tarihlendirme: İçerisinde bulunan çinilerden dolayı Sırçalı Mescid adı verildiği ve isimlendirmenin de çok eskiye dayanmadığı düşünülmektedir.16.yy’da yapılan Konya mahallelerini tespit çalışmalarında böyle bir isme rastlanmamıştır.
Değerlendirme: Günümüzde ne yazık ki yapının eski ihtişamından eser kalmamıştır. Oldukça fazla yıkım ve onarım görmüş yapının özellikle mihrabı çok önemlidir. Sırçalı Mescid, üç kemerli son cemaat yeri, mozaik çini süslemeleri, kubbe geçişindeki Türk üçgenleri ve kubbenin dekoratif tuğla süslemeleri bakımından XIII. yy’ın önemli bir yapısıdır.
Kaynakça: ASLANAPA, Oktay, Anadolu’da İlk Türk Mimarisi, Başlangıcı ve Gelişmesi, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 1991.
ATÇEKEN, Zeki, Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve Kullanılması, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,1998.
AKTAŞ, Azize, Konya’daki Anadolu Selçuklu dönemi Yapılarında Malzeme ve Teknik, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üni. Sos. Bilm. Ens. Ankara,1988.
BAKIRER, Ömür, Onüçüncü ve Ondördüncü Yüzyıllarda Anadolu Mihrabları, Türk Tarik Kurumu, Ankara, 1976.
KONYALI, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeler ile Konya Tarihi, Konya 1964.
MESARA, Gülbün-ÖZEN, Mine Esiner, Süheyl Ünver’in Konya Defterleri, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul,2006.
YASA,Azize, Anadolu Selçuklularında Türk İslam Şehri Olarak Konya(3 cilt), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üni. Sos. Bilm. Ens. Ankara,1996,