Yerin adı: Kütahya il merkezinde, Ulu Cami’nin kuzeyindeki Ulu Cami Caddesi üzerindedir.
Yapım Tarihi: 13. yüzyılın ortaları.
Kitabe: Batı duvarında onarım kitabesi ve çeşmede kitabe bulunur.
Vakfiye: Yapıaya ait vakfiye bulunamamıştır.
Kurucu: Hezar Dinari tarafından yapıldığı kabul edilir.
Sanatçı: Bilinmiyor.
Onarım Durumu: 1765/66 yılında Hacı Ali Paşa tarafından onarılmış. XX . yüzyılda ilaveler görmüştür. Bugün iyi durumdadır.
Plan: Kare planlı bir yapıdır. Merkezde, zemine gömülü kalmış sekizgen kanal haznesinin ortasında, mermerden yuvarlak şadırvan havuzu ve ortada fıskiye yer alır. Bugün üzeri demirden kubbe kafesle kapatılmıştır. Şadırvan havuzunun sekiz yönünden birer lüle ile sürekli su akmaktadır. Duvarların diplerinde, önleri hücrelerle kapatılmış sıra helâlar yapılmıştır. Kubbe göbeğindeki camekânlı ışıklıktan aydınlanır. Yapının üstünü örten tromplar köşeli tromplardır. Prizmatik üçgenlerden gelişen bu tromplar üzerinde, çok alçak bir kasnak bölgesiyle hemen geniş kubbeye geçilir.
Üçboyutlu Özellik: Yapıda batı ve doğu cephelerinde muslukların üzerini örten ahşap sundurmanın kiremit örtülü çatısı , yapının kubbesini de içine almakta, tepede ışıklık camekanı bulunmaktadır. XIX yy içinde batı ve güney cephelerinde değişiklikler yapılarak yenilenmiştir. Kuzey ve doğusunda cadde ve bitişik dükkânlar vardır. Dış duvarına yapılan eklerle değişen görünüm, akşap sakıf altındaki sıra muslukların aynaları, bordür çinileri ve pahlanmış köşeye yerleştirilmiş çeşme ile karışık bir hal almıştır.
Malzeme: Kesme taş ve mermer kullanılmıştır.
Süsleme: Sakahanenin köşesine pahlanarak bir çeşme yerleştirilmiştir. Güney ve batı cephelerinde hançer yapraklı, hataili değişik desenlerde XIII. XIX. yy çinilerinden bordürler ve pahlanmış köşelerin üst kısmında kare çini kaplamalar görülmektedir. Ahşap sundurma tavanında da parça çinilerden göbekler vardır. Çiniler kobalt mavisi renginde bir zemine yapılmıştır. Güney musluklarının çıktığı mermer levhalar, volütlü başlıkların taşıdığı yuvarlak kemerle ayrılmış nişler şeklinde işlenmiştir. Dar nişlerde lüleler, genişlerinde ise meyvelikler içinde armut, elma, incir kümeleri görülür. Batıdaki levhalarda ise sadece saksıdan çıkan çiçekli dallar kare çerçeveler içinde, yan yana dizilmiştir. Bu cephede kitabe yer alır.
Tarihlendirme:
Değerlendirme: Günümüze gelen orijinal bir Anadolu Selçuklu su yapısıdır.
Kaynakça: Ara Altun, “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi” Atatürk’ün Doğumunun 100. yılına Armağan, İstanbul 1981-1982.
Faruk Şahin,”Kütahya’da Çinili Eserler”,Atatürk’ün Doğumunun 100. yılına Armağan, İstanbul 1981-1982.