Yerin adı: Türbe Eskişehir’de Seyitgazi ilçesinde Ümmühan Hatun Medresesinin kuzeyinde yer almaktadır.
Yapım Tarihi: Dönem kaynaklarına ve mimari özelliklerine bakılarak 1205–11 yıllarına tarihlendirilir.
Külliyenin içerisinde yer alan türbe Selçuklu Sultanlarından I.Gıyaseddin Keyhüsrev’in hanımı ve I.Alâeddin Keykubad’ın annesi Ümmühan Hatun için yapılmıştır.
Kitabe: Yapının kitabesi bulunamamıştır.
Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: Yapının banisi bilinmemektedir.
Sanatçı:
Onarım Durumu: Vakıflar Genel Müdürlüğü 1967 yılında, Seyit Gazi Vakfı ise 1986 yılında külliyede bazı onarımlar yapmıştır. Yapı günümüzde ziyarete açıktır.
Plan: Türbe kareye yakın dikdörtgen planlı, iki katlı eyvan tipi türbelerdendir.
İki kattan oluşan türbe yapısının alt katına yedi basamaklı bir merdivenle inilmektedir. Girişte basık kemerli bir kapı bulunur. Alt kattaki kareye yakın bu mekânın ortasında üzerinde sanduka bulunan bir seki yer alır. Güney duvarı hariç tüm duvarlarda mazgal pencereler bulunmaktadır. Her iki kat sivri tonoz örtülüdür.
Üçboyutlu Özellik: Yapının güney cephesi dışındaki tüm cepheleri medresenin kuzey cephesinde dışa taşkın bir durumdadır. Çeşitli payandalarla desteklenen yapının doğu cephe payandanın kuzeyinde, batı cephe payandasının ise güneyinde mazgal şeklinde birer pencere bulunur. Cephelerin saçak altında kademeli silmelerle yatayda iki bölüme ayrılmış ve sarılmıştır. Doğu cephesinde yapıdaki tek süsleme unsuru olarak tanımlanan devşirme malzemeyi görmekteyiz.
Malzeme: Yapının inşasında kesme taş, moloz taş ve devşirme malzeme kullanılmıştır. Moloz taş malzeme duvarlarda kesme taş ile beraber kullanılmıştır.
Süsleme:Yapının doğu cephesinde katları ayıran silme üstüne yerleştirilen devşirme malzemeden oluşan “S” kıvrımlı süslemesinden başka bir bezemesi bulunmamaktadır.
Tarihlendirme:
Değerlendirme: Geleneksel Anadolu Selçuklu Türbe mimarisi örneklerinden olan yapı zaman içerisinde geçirdiği değişim ve onarımlarla günümüze gelebilmiştir. Günümüzde ziyarete açık olan türbe Anadolu Selçuklu üretim envanterinin örneklerinden biridir.
Kaynakça: -ALTINSAPAN, Erol,”Eskişehir Seyitgazi Külliyesi” Dekorasyon Dergisi, S.45,1993,s. 115.
-ALTINSAPAN, Erol - PARLA Canan, Eskişehir Selçuklu ve Osmanlı Yapıları 1, Anadolu
Üniversitesi Yay., Eskişehir, 2004.
-ASLANAPA, Oktay, Türk Sanatı I-II, Başlangıcından Beylikler Devri Sonuna Kadar, Ankara, 1984.