Yerin adı: Burdur ili Bucak ilçesinde, Bucak-Antalya güzergâhının 8.kilometresinde, Susuz köyünde bulunmaktadır. Yapı Antalya-Isparta-Konya ticaret yolu üzerinde bulunan üçüncü menzil noktasında inşa edilmiştir.
Yapım Tarihi: 13. yüzyıl.
Kitabe: Yapının kitabesi bulunamamıştır.
Vakfiye: Vakfiyesi bulunamamıştır.
Kurucu: İncir Han ile aynı zaman diliminde yapıldığı düşünülen yapının banisi II. Gıyaseddin Keyhüsrev(1237–1246) olabilir.
Sanatçı: Sanatçısı bilinmemektedir.
Onarım Durumu: Yapının bulunduğu alanda 2008 yılında Burdur Müze Müdürü H.Ali Ekinci başkanlığında bir kazı çalışması yapılmıştır. Çalışmalar neticesinde başta seramik parçalar ve metal objeler olmak üzere geniş bir buluntu çeşidi ortaya çıkarılmıştır. Yapılan bu çalışma tüm detaylarıyla Burdur Müzesi internet sayfasında yayınlanmaktadır.
İki bölümden oluşan yapının sadece kapalı bölümü ayakta durmaktadır. Vakıflara ait bir mülk konumunda olan yapı yalnızlığından kurtulmalı ve kültürel misyonuna bir işlev dâhilinde devam etmelidir.
Plan: Yapı avlulu ve kapalı bölümlü klasik planlı kervansaraylar içerisinde değerlendirilmektedir. Düz bir arazi üzerinde kare planlı olarak inşa ettirilmiştir. Kurulum bakımından Horozlu Han ile büyük benzerlikler göstermektedir.Kapalı bölümü oluşturan bölüm doğu-batı yönünde beş sahna bölünmüştür. Yapının üst örtüsünde sivri kemerlerle geçişin sağlandığı tonoz örtü kullanılmıştır. Bu mekân örgüsü içerisinde 16 adet kare formda sütun bulunmaktadır.
Mekânın ortasında kule biçiminde yükselen içten dairesel dıştan ise 8 cepheli kubbe bulunmaktadır. Kubbe kesme taş ile inşa edilmiştir. Karatay Han ve Sultan Han ile oldukça benzer özellikler gösteren kubbe mimarisinde çadır kültürü etkisi bir hayli hissedilmektedir.
Mekânın aydınlatmasında 11 adet mazgal pencere kullanılmıştır.
Üçboyutlu Özellik: Yapının kuzey, güney ve doğu cephelerinde poligonal, dairesel ve kare formda şekillendirilmiş altı adet payanda bulunmaktadır. Yine doğu duvarının köşelerinde bir köşe kulesi konumunda bulunan iki adet poligonal cepheli payanda daha vardır.
Yapının giriş kapısı olarak yapılan taçkapı dışa taşkın, abidevi ve yoğun bezemeli bir görünüm taşımaktadır. Yapının taç kapısı Anadolu Selçuklu taş işçiliğinin önemli üretimlerinden biridir.
Kapalı mekân girişini oluşturan taç kapının başlangıç noktasında duvar kalıntıları bulunmaktadır. Bu durum değerlendirildiğinde hanın önce kapalı bölümünün inşa edildiği devamında inşasına başlanan avlu kısmının ise bitirilmediği görüşü ortaya çıkmaktadır. Taçkapının sağında bulunan diğer bir duvar kalıntısı ise burada henüz tespit edilemeyen bir mimari bölüm olduğunu düşündürmektedir.
Yapının kuzey ve güney cephelerinde toplam sekiz adet çörten bulunmaktadır.
Malzeme: Taçkapısı mermer olan yapıda, moloz taş dolgu olarak, kesme taş ise kaplama malzemesi olarak kullanılmıştır. Beden duvarları dolgu duvar tekniğinde inşa edilmiştir.
Süsleme: Yapının süsleme programı taçkapıda toplanmış olup, geometrik, bitkisel ve figürlü süslemeler kullanılmıştır. Bunun dışında girişin hemen solunda kemer yayının başlangıç noktasında nesih karakterde yazılmış bir yazı kuşağı vardır.
Taçkapı bezeme yoğunluğu yapının benzer han yapılarıyla arasında önemli bir fark yaratmaktadır. Sivri kemerli giriş kemerinin yüzey bezemeleri ve hemen altındaki mukarnaslı kavsara bölümü oldukça ihtişamlı bir görüntü oluşturmaktadır. Sivri kemerli bu bezemeli yüzeyin üzerinde her iki köşede ajurlu kabaralar görülmektedir.
Taçkapının her iki yanında mihrabiyeler bulunmaktadır. Ana kapıdaki yoğun bezeme mihrabiyelerde de görülmektedir. Yaşanan tahribata rağmen üst köşelerinde kabartma melek figürleri, kemer bordürlerinde ise ejder figürleri görülmektedir. Bu ejder başlarının arasında güneş formu ya da insan başı olarak şekillendirilmiş arma yer alır. Bu süslemelerle ilgili farklı ikonografik çözümlemeler bulunmaktadır.
Tarihlendirme: Mimari özellikleri değerlendirilen yapı 13.yüzyıl üslup özellikleri taşımaktadır. Aynı güzergâhta bulunan İncir Han ile aynı zaman diliminde yapıldığı düşünülmektedir.
Değerlendirme: Anadolu Selçuklu mimari mirasının önemli uygulamalarından biri olan Susuz Han ihtişamlı bir süsleme programına sahip klasik plan tipinde bir han yapısıdır. Ticaret ve alışverişle şekillenen ekonominin sürekliliği açısında ticaret yolları üzerinde konumlanan bu yapılar beraberinde siyasal ve kültürel bir etkileşim alanı da oluşturmaktadır. Zengin bir etkileşimin ruhunu taşıyan bu yapılardan biri olan Susuz Han günümüzde ne yazık ki kaderine terk edilmiştir. Mülk hakkı Vakıflar Genel Müdürlüğünde bulunan yapı sağlıklı bir projeyle birlikte tekrar bir işlev kazanmalıdır.
Kaynakça: "-ACUN,Hakkı,Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları,Kültür ve Turizm Bakanlığı,Ankara,2007.
-ASLANAPA, Oktay, Türk Sanatı I-II, Başlangıcından Beylikler Devri Sonuna Kadar, Ankara, 1984.
-DEMİR,Ataman, ""Anadolu Selçuklu Hanları.Susuz Han"",İlgi,55 (1988), s.15-19.
-DUYMAZ,A.Şevki,”Anadolu Selçuklu Dönemi Ekonomik Ortamına,Burdur-Bucak’tan Mimari Bir Örnek: Susuz Han”,I.Burdur Sempozyumu,16-19 Kasım 2005.
- TURAN, Osman, ""Selçuklu Kervansarayları"", Belleten, X/39 (1946), s.471-496.
"