SELÇUKLU KRONOLOJİSİ

Abdulah el-Konevî

Şerhü'l-menâr

Abdülmü'min el-Hûyî

Anadolu'da XII. yüzyılın sonlarından XIII. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı kabul edilen, Anadolu Selçuklu nakkaşı Hûyî hakkında çok fazla bilgi bulunmamaktadır. Onun hakkındaki bazı bilgilere, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde korunan Ayyûkî

Abdülaziz-i Farsi

İlmihal

Ahi Evren

Daha ziyade Ahi Evren adıyla bilinen müellifin tam adı; Şeyh Nasirüddin Ebu'l Hakayık Mahmud b. Ahmed el-Hoyî'dir. Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen müellifin birçok kaynakta doksan üç yıl yaşadığı bildirilmektedir.

Ahmed Fakih

Anadolu'da Oğuz-Türkmen Türkçesi'nin ilk temsilcileri arasında sayılan Ahmed Fakih'in Konya'da yaşadığı bilinmektedir. Hakkındaki bilgilere genellikle Mevlevî ve Bektaşî kaynaklarında rastlanmaktadır.

Ahmed Feridun Sipehsalar

Risale-i Sipehsalar be-menakib-i Hudaven

Ahmed-i Rûmî

Müellifin hayatı ve ailesi hakkında kendi eserlerinde verdiği bilginin dışında pek bilgi yoktur. Rûmî'nin Anadolu'da ne zaman ve nerede doğduğu kesin olarak bilinmemektedir.

Ahmed Eflâkî

Şemseddîn Ahmed el-Eflâkî el-Ârifî'nin; ailesi, doğum yeri ve tarihi hakkında eski kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Müellifin asıl adı Ahmed olup, Eflâkî nisbesiyle tanınır. Arîfî nisbesi onun Ulu Arif Çelebi'ye bağlılığından gelmektedir.

Alâeddin Konevî

Şerhü't-ta'arruf fî husni't-tasarruf Amidî

Âşık Paşa

Kırşehir'de 670/1272'te doğan müellifin asıl adı Ali, mahlası ise Âşık'tır. Paşa/Başe olarak adının sonuna eklenen bir diğer mahlas onun ailenin ilk oğlu olduğunu göstermektedir. Hayatı hakkında bilinenler, oğlu Elvan Çelebi tarafından yazılan Menâkıbü'l-kudsiyye fî menâsılbi'l-ünsiyye 'de verilen bilgilere dayanmaktadır.

Baba İlyas el-Horasânî

Anadolu'ya gelmeden önce hayatı hakkında bir bilgiye sahip olmadığımız Şeyh Ebü'l-Bekâ Baba İlyas-ı Horasânî, büyük olasılıkla Moğol istilası sırasında, yanındaki Türkmenler ile Anadolu'ya göç etmiştir.

Bahâeddin Veled

Belh'te 546/1151 yılında doğup, Bahâeddin lakabı ve Sultanü'l-ulemâ ünvanı ile şöhret buldu. Kendi ifadesine ve Sipehsalar ile Eflâki'ye göre “sultânü'l-ulemâ” unvanı ona rüyada Hz. Peygamber tarafından verilmiştir. Eflâki, Bahâeddin Veled'in annesinin Harzemşahlar hanedanına mensup, Muhammed Tekeş'in kızı “Melîke-i Cihân” olduğunu belirtse de bu aslında kronolojik olarak mümkün değildir.

Bedreddin-i Nahşâbî

Bedreddin

Berzâ'î

Cemâleddin el-Vâsıtî

Duhter-i Salar

Doğu geleneklerine göre adı zikredilmeyen ve babasının adıyla anılan Duhter-i Salar VII./XIII. yüzyıl başlarında yaşamıştır. Fars edebiyatının gelmiş geçmiş üç dört büyük kadın şairlerinden biridir.

Ebû Bakr İbn al-Zaki el-Konevî

Ebû Bekr'in hayatına dair bazı bilgileri, onun yazmış olduğu eserin mukaddimesinde bulmaktayız. Konevî nisbesinden anlaşılacağı gibi Konya'da doğan müellifin doğum tarihi bilinmemektedir. Ailesi hakkında da tek bildiğimiz babasının Zeki adında biri olduğudur.

Ebubekr-i Urmevî

Sirâceddîn Ebü's-senâ Mahmud b. Bekr-i Urmevi, nisbesinden de anlaşılacağı gibi Urumiye'de dünyaya gelmiştir. Onun ne zaman memleketini bırakıp Anadolu'ya geldiği belli değildir. Fakat onun neden Anadolu'ya geldiğine dair ileri sürülen görüşlerden hangi tarihte geldiği konusunda görüş bildirilebilmektedir.

Ebu Ca'fer Muhammed el-Berzâ'i

Ravzatü'l-Mürîdîn

Ebû Hanife Abdülkerim

Esed b. Umer b. Esed b. Ali es-Sâvî

Evhadüddin Hamid el-Kirmani

Anadolu Selçuklu devletinin kültür, siyaset ve tasavvuf hayatında önemli bir yer işgal eden Evhadüddin Hamid el-Kirmani, 1204 yılında Mecdüddin İshak'ın davetiyle birçok mutasavvıf ve ilim adamıyla birlikte Anadolu'ya gelmiştir. Kirmani asılında halife tarafından Anadolu'ya Şeyhu'ş-şuyûhi'r-Rum (Anadolu Şeyhlerin Şeyhi) unvanıyla gönderilmiştir.

Fahreddîn Irakî

Fahreddîn Irakî adıyla tanınan İbrahim b. Büzürcmihr b. Abdilgaffar-ı Hemedânî, Hemedan'ın Kumcân köyünde doğmuştur. Müellifin öldüğünde yetmiş sekiz yaşında olduğu göz önüne alınırsa 610/1213 yılı civarında doğmuş olduğu söylenebilir.

Gıyasî (I.Gıyaseddin Keyhüsrev)

Divan

Gülşehrî

Hayatı hakkında çok fazla bilgi olmayan müellif hakkında önemli tartışmalardan biri onun adı olmuştur. Bazı araştırmacılar onun asıl adının Ahmed ya da Süleyman olduğunu belirtirler.

Gregory Abû'l-Farac/Bar Hebraeus

Bar Hebraeus'un hayatı hakkında bilgilerimiz kısıtlı olmakla birlikte diğer müelliflerle karşılaştırıldığında elimizde onunla ilgili pek çok bilgi bulunmaktadır. Onun hakkında bildiklerimiz kendi eserinde verdiği bilgilere dayanmaktadır.

Hacı Bektaş-ı Horasânî

Asıl adı Bektaş olup muhtemelen ölümünden sonra Hacı Bektaş-ı Veli diye şöhret bulmuştur. XIV. yüzyılda kendi adını alacak olan Bektaşilik tarikatının teşekkülüne adı karışan Hacı Bektaş-ı Veli'nin Yeniçeri Ocağı'nın ve Bektaşiliğin piri kabul edilmesi ve Alevi-Bektaşi kesiminde bir iman esası olan güçlü konum çözümlenmesi gereken tarihi bir problem haline dönüşmüştür.

Hakim Bereket

Tuhfe-i Mubârizî Hülasa der ilm-i tıb

Hatîb-i Farsî

Hoca Dehhânî

Dehhânî'nin hayatı hakkında bildiklerimiz, ondan günümüze gelen kasidesinde anlatılanlara dayanmaktadır. Buradaki verilen bilgilere göre Horasan'dan Anadolu'ya gelen Dehhânî tekrar geri Anadolu'ya dönmek istemektedir.

Hubeyş b. İbrahim et-Tiflisi

Hayatı hakkında çok fazla bilgiye sahip olmadığımız yazar Tiflis'te dünyaya gelmiştir. Eğitimini kendi memleketinde tamamlayarak dönemin geçerli ilim dallarında ileri bir seviyeye yükselmiştir.

Hüsâmeddin Çelebi

Urmiye'den Anadolu'ya göç edip Konya'ya yerleşen bir aileye mensup olan Hüsâmeddin Çelebi 622/1225'te Konya'da doğmuştur. Eflâki, Hüsâmeddin Çelebi'nin sadece üç nesil geriye giden şeceresinde dedesinin adını Ahî Türk olarak bildirmekteyse de bunun bir unvan olduğu bir gerçektir.

İbn'ül Kemal İlyas b. Ahmed el Kayseriyei

Hayatı hakkında pek fazla bilgi bulunmayan yazar, İbnül Kemal diye ünlenen İlyas b. Ahmed el Kayseriyei adlı şahıstır. Güncel bilgilerimizle Anadolu'da ilk eser veren müelliftir.

İbn Bîbî

Yazar hakkında pek fazla bilgi olmamakla birlikte onun hakkında bilgiyi yazdığı eserinde buluyoruz. Babası Cürcan'ın ileri gelen ailelerinden birine mensup Mecdeddin Tercüman annesi ise El-Bibi el-Müneccime'dir.

İshak b. Murad

İsmaîl B. Rezzâz Cezerî

Yazdığı kitabın girişinde verdiği bilgiler dışında hayatı hakkında pek fazla bir şey bilinmeyen Cezerî; 1181-1206 yıları arasında Âmid'de (Diyarbakır) Artuklu hanedanının himayesinde bulunmuş; 1205'te tamamladığı Kitâb fî ma'rifeti'l-hiyeli'l-hendessiyye (el- câmi' beyne'l-'ilmi ve'l-'ameli'n-nâfi' fî sın'a'ati'l-hiyel) adlı ünlü eserini emir Nâsıruddin Mahmud'un isteği üzerine kaleme almıştır.

Kadı Ahmed en-Nigîdî

El-veledü'ş-şefik Tezkiretü'l-meşayih

Kadı Burhaneddin Mes'ud-i Anevi

Hakkında çok fazla bilgi olmayan müellifin Malatya'da kadılık yaptığı bilinmektedir. Yazarın günümüzde bilinen eseri Enîs'ul-kulûb , şehname vezninde, Farsça yazılmış ve Sultan I. İzzeddin Keykavus'a takdim edilmiştir. Eser halifeler tarihinden bahsetmekle birlikte, Gazneliler ve Anadolu Selçukluları'na ait önemli bilgiler içermektedir.

Kâniî-i Tûsî

Horasan bölgesindeki Tûs şehrinden olduğu anlaşılan Emîr Bahâüddîn Ahmed b. Mahmûd-i Tûsî hakkında pek bilgi yoktur. Ancak Tûsî'nin manzum hale getirdiği Kelîle ve Dimne 'de, kendisinin çok rahat bir hayat sürdüğünü, şiirde kendi seviyesinde kimsenin olmadığını ve hükümdarlar tarafından aranan bir şair olduğunu belirtir.

Kerîmüddîn Mahmud-i Aksarayî

Kerîmüddîn Mahmud-i Aksarayî hakkında bildiklerimiz onun yazmış olduğu eserde verdiği bilgilere dayanmaktadır. Dönemin tarihi ve edebî kaynaklarında da adına rastlanmayan müellifin adındaki nisbeden, onun Aksaray'da doğup büyüdüğü söylenebilir.

Kutbeddin Mahmud-i Şîrâzî

634/1236'da Şiraz'da doğan müellif, hayatını seyahat, öğrenmek ve yazmakla geçirmiştir. İlk öğrenimini tamamladıktan sonra Merâga'ya giden müellif burada gözlemevinde çalışırken Hâce Nâsır-i Tûsî'den astronomi ilmini öğrendi.

Mevlâna Celâleddin Rûmî

Mevlâna, Mesnevî 'nin girişinde adını Muhammed b. Muhammed b. Hüseyin el-Belhî olarak kaydetmiştir. Mahlası Celâleddin, “Efendimiz” manasındaki “Mevlâna” unvanı ise onu yüceltmek için söylenmiştir. “Sultan” manasına gelen “Hüdâvendigâr” unvanı da Mevlâna'ya babası tarafından verilmiştir.

Mihael el-Malatî

Hâtırât

Muhammed b. Muhammed b. Mahmud-i Hatîb

Müellifin hayatına dair bildiklerimiz onun eseriyle sınırlı kalmaktadır. Farsça kaleme aldığı Fustâtu'l-adâle fî kavâidi's-saltana adlı eserini müellif 683/1284 yılında Muzaffereddin Mesud b. Yavlak Arslan b. Alp Yörük b. Hüsameddin Çûpan adına yazmıştır.

Muhammed b. Mahmud el-Hatîb

Muhammed b. Mes'ud

Mahmud b. Mes'ud b. Ahmed b. Umer b. Burhan

Sîretü'n-Nebî

Muhammed b. Ali

Muhammed Gazi el-Malatyavî

İsminin sonundaki “Malatyavî” nisbesinden anlaşılacağı gibi Malatyalı olan müellifin Ravzatü'l-‘ukul adlı eserinde verdiği bilgilerden, hayatının büyük bir bölümünü Malatya'da geçirdiği anlaşılmaktadır.

Muhammed b. Ali er-Râvendî

Râhatü's-sudûr ve âyetü's-sürûr 603/1206

Muhyiddin İbnü'l Arabî

1165'te İspanya'da doğan İbnü'l Arabî'nin tam adı; Muhyiddin Ebu Abdullah Muhammed İbn-i Ali İbnü'l Arabî et-Tai el-Hatimi el-Endülüsî'dir. 1201 yılında Doğu'ya doğru seyahate çıkarak Mısır, Hicaz, Bağdat, Musul ve Anadolu'da bulunmuştur.

Müeyyidüddîn Mahmud el-Cendî

Ebû Abdullah Müeyyidüddîn b. Mahmud b. Sâid el-Cendî , Fusûsü'l Hikem 'in şârihi, mutasavvuf-şairin doğum tarihi, ailesi ve hayatının ilk dönemleri hakkında bilgi yoktur. Adından da anlaşılacağı gibi Türkistan'da Cend şehrinde dünyaya gelmiştir.

Nasîrüddin Sicistanî

Nasîrüddîn Muhammed b. İbrahim Sicistânî-i Sivasî riyaziyat ve garip ilimlerde bilgisi olan birisiydi ve onun şiir de söylediği bilinmektedir. Hayatı hakkında çok fazla bilgi olmayan müellifin bilinen iki eseri vardır. Bunlardan biri Aksaray'da 1271'de, tamamladığı gizli ilimlere dair Dakâyikü'l-Hakâyık diğeri de 1272'de yazıp II. Gıyaseddin Keyhüsrev için Kayseri'de tamamladığı Mûnisü'l-Avârif ‘tir.

Nasıreddin Vaiz-i Tokâdî

Fütüvvet-nâme 689/1290 İşrâkât 699/1300

Necmeddin Ebû Bekr b. Muhammed er-Râzî

Daha çok Necmeddîn Dâye adıylala tanınan müellif, Moğol istilasından kaçarken, I. Alaeddin Keykubad'ın davetiyle Malatya'ya gelmiştir. Müellif Malatya'da Şihabeddin Sühreverdî ile görüşmüş ve bir süre sonra da Kayseri'ye geçmiştir.

Nizameddin Yahyâ

Nizameddin Ahmed Erzincani

Güçlü bir şair ve II. Keykavus'un saray adamlarından biriydi. Önce bu sultanın münşisi, sora "Emir-i arız-ı Rûm" oldu. İbn Bibi onun hakkında "Sadr-ı kebir", "Melikü'l-kelam" ve "Umdetü's sade" gibi lakaplar kullanır ve der ki: Söz ülkelerinin sultanı Tuslu Firdevsi'den sonra Pehlevice mesnevilerin yazımında ondan daha ayartıcı biri gelmemiştir.

Nizâmî-i Gencevî

Müellifin hayatı hakkında çok kısıtlı bilgi bulunmakla birlikte, onunla ilgili bazı bilgileri kendi tezkiresinden edinmekteyiz. Genel olarak 1141-1145 yılları arasında doğduğu kabul edilir. UNESCO 1141 tarihini kabul ederek şairin doğumunun 850. yıllına rastlayan 1991 yılını Nizâmî yılı olarak kabul etmiştir.

Sadreddin Muhammed el-Konevî

Sadreddin Muhammed b. İshâk al-Konevî 606/1210'da Malatya'da dünyaya gelmiştir. Babası Mecduddin İshâk gibi o da İbnü'l Arabî'nin öğrencisi olmuştur.

Sa'îdeddîn-i Fergânî

Ebu Osman Saîdüddîn Muhammed b. Ahmed el-Kâsânîel-Ferganî, Ekberiyye mektebine mensup sûfi müllifin hayatı ve ailesi hakkında fazla bilgi mevcut değildir. Mâverâünnehir'in Fergana vadisinde Kâsân şehrinde doğan Ferganî hakkında, Zehebi'nin öldüğünde yetmiş yaşındaydı kaydı dikkate alındığında onun 620/1223 yılı civarında doğdu söylenebilir.

Seyyid Burhaneddin Muhakkik-i Tirmizî

Maârif Tefsir-i Fatiha

Seyfeddin Fergânî

Divan

Sultan Veled

24 Nisan 1226'da Karaman'da doğan Veled'in babası büyük Türk mutasavvıfı Mevlâna Celâleddin Rumi , annesi Semerkand'lı Şerafeddin Lala'nın kızı Gevher Hatundur. Annesinin Harzem prenslerinden olması dolayısıyla, Sultan Veled diye anıldığı rivayet edilir.

Suriyeli Mihael

Mecma'u'r-rubaiyât

Şayyad Hamza

Yusuf ve Züleyha Hâzâ dâstân-ı Sultan Mahmud

Şehzade Nasirüddin Berkyaruk

İkinci Kılıç Arsalan'ın oğludur. 584/1188'de babası ülkesini taksim ederken onu Koyulhisar ve Niksar hâkimi yaptı. Şihabeddin Sühreverdi bir süre onun yakınlarında olmuş ve öğretmenliğini yapmıştı

Şemseddin-i Tiflisi (Sivasi)

Rubailer

Şems-i Tebrizi

Azeri Türklerinden Melik Dad oğlu Ali adında bir zatın oğlu olan ve 1185 yılında Tebriz'de dünyaya gelen Şems-i Tebrizi'nin asıl adı; Mevlana Muhammed'dir.

Şihabeddin Sühreverdi-i Maktul

Müellifin tam adı Ebu'l Fütûh Şihâbu'l-Hakki ve'l-Milleti ve'd- Din Yahya b. Habeş b. Emîrek es-Sühreverdî el-Maktul'dur. Yazar günümüzde Tahran ile Tebriz arasında Zincân şehrine yakın bir yerleşim olan Sühreverd'de doğmuştur.

Şihâbuddin Çoban

Tercüme-nazmu'd-dürer

Şihâbeddin-i Konevî

Ulu Arif Çelebi

Ulu Arif Çelebi, Sultan Veled Hazretleri'nin büyük oğludur. Annesi Selahaddin-i Zerkubi'nin kızı Fatma Hatun'dur. 670/1272 yılı Zilkade ayının 8. Salı günü dünyaya geldi. 1312'de babası Sultan Veled'in vefatı üzerine, Mevlevilik postuna oturmuştur.

Urfalı Mateos

XI. ve XII. yüzyıllarda Anadolu coğrafyasında yaşamış olan Ermeni müellifi Urfalı Mateos, Anadolu Selçuklu kültürel ortamında yetişmemiş olsa da yazmış olduğu eser, onu Anadolu Selçukluları hakkında bilgi veren sayılı müellif arasına yerleştirmektedir.

Ünsî

Selçuklular Şehnamesi 785

Yahya b. Mahmud

Yusuf-i Erzincânî

(H.690/1291) Hâmûş-name

Yusuf b. Sa'id-i Sicistânî

Yunus Emre

Türk milletinin yetiştirdiği en büyük tasavvuf erlerinden ve Türk dili ve edebiyatı tarihinin en büyük şairlerinden biri olan Yunus Emre'nin hayatı ve kimliğine dair hemen hemen hiçbir şey bilinmemektedir.

Zencânî